Ahmet Turk ku ji salên 1970'yî vir ve bi awayekî çalak di siyasetê de cih digire, dı di beşa yekem a hevpeyvîna me de bersiva pirsên me yên li ser jiyana xwe ya siyasî û pêşketinên heyî da. Me ev beş ji bo pirsên li ser jiyana Turk veqetand.

 

Turk gelek pirsên li ser bandorên jiyana xwe ya siyasî li ser tenduristiya xwe, pêvajoya dermankirina xwe ya berdewam, bîranînên xwe yên nayên jibîrkirin û bernavê "axatiyê", nêzîkbûna xwe ya bi Sirri Sureyya Onder re û hevdîtina xwe ya bi Turgut Ozal re bersivand.

 

Turk got ku wî qet bûyerên di merasîma cenazeyê Parlamenterê Partiya Demokrasiyê (DEP) yê Mêrdînê Mehmet Sincar de ku di 4'ê Îlona 1993'yan de hat kuştin, ji bîr nekiriye. Turk diyar kir ku wê demê tu kes beşdarî merasîma cenaze nebûye û got: "Ev yek bandoreke mezin li hemûyan kir."

 

Turk ku diyar kir ku dermankirina wî ya ji ber penceşêrê ber bi başiyê ve diçe, diyalogeke xwe ya girîng a bi Serokkomar Tûrgût Ozal re ku piştî agibetsa PKK'ê di 17'ê Nîsana 1993'yan de bi awayekî biguman jiyana xwe ji dest da,  cara ewil bi MA'yê re parve kir. 

 

Em meraq dikin ka pêvajoyên ku tu tê re derbas bûyî çi bandor li ser jiyana te kirine. Di jiyana we ya siyasî de, kîjan kêliyê herî zêde bandor li te kiriye?  

 

Me gelek serdem dîtin; li cihekî girtîgeh, li cihekî din bombeyên bimij û bigaz... Carekê, bi jopan em dorpêçkirî bûn û bi tiştên ku hewl didan me bêdeng bikin re rû bi rû man. Tiştê ku di jiyana min de herî zêde bandor li min kir ev bû ku piştî şehîdbûna Mehmet Sincar (Parlamenterê DEP'ê), dema ku em çûn Êlihê, kesekî jî silav li me nekir. Em çûn Amedê. Kes li wir tunebû. Wan em di xeracekê de dan rûniştandin da ku kes me nebîne. Wan ji bo me mînîbusek kirê kir. Em çûn Êlihê. Û dema ku em çûn wir ji bo bîranînê, me serdana cihê şehadeta wî kir, kesek jî li wir tunebû û dema ku me li vir rêzgirt, sirûda Hizbullahê hat lêxistin. Sirûda Hîzbullahê ne girîng bû; me bi tiştekî wiha dizanibû. Lê ew rastiya ku kesekî cesaret nekir ku biçe wir bandoreke mezin li ser me kir. Piştî hemû wê têkoşînê, hemû wê hewildanê, hemû wê fedakariyê, civak gihîştibû rewşeke wisa. Û bê guman, bandor li me hemûyan kir. Bi rastî û eşkere bêjim, dema ku em wê demê diçûn her derê, em direhilîn û diçûn. Bila kes nebêje, "Ez wekî şêr bûm..." Ne wisa ye. Lê mecbûriyek hebû ku em biçin.

 

Ezmûnên te yên di jiyana siyasî de bandoreke çawa li tenduristî û jiyana te kirine?

 

Ji ber vê yekê, ez ne kesek im ku di warê tenduristiyê de pir li xwe miqate bim. Hin rojan ez qet naxwim. Hin rojan ez berî taştê 10 cixareyan dikşînim. Ji ber vê yekê, zexta siyasî li ser tenduristiya min zêde nîne. Min di jiyana xwe ya kesane de pirsgirêk dîtine ji ber ku ez li xwe miqate nebûme. Bê guman, stres heye, tengezarî heye, me ev hemû jiyane. Em bandora wê li ser laşê me nizanin. Lê ji îro pê ve, ez niha ji ber pençeşêrê têm dermankirin. Bê guman, ez nafikirim ku ev yek bi stresê ve girêdayî ye. Axir, ev tiştekî di malbatê de heye. Di demên berê de gelek kes di malbata me de ji ber penceşêrê mirine.

 

Min hewl da ku di jiyana xwe ya taybet de jî pir rihet bim. Bi rastî, ez mirovekî rihet im ku dizanim çawa kêfê bike, rûnê û bilîze û di siyasetê de karê xwe bike. Bila ez îro ji we re behsa vê pêvajoyê bikim, ji destpêkê heta dawiyê... Hin tişt hene ku dibe ku ravekirina bi rojan bidomin. Zindan, zexta dijwar a di dema pêvajoya 1994'an de... Wê demê em nekarîn namzetên ji bo rêveberiya herêmî jî destnîşan bikin. Ew celeb zext bû ku em pê re rû bi rû man. Heta di dema ku ez ji siyasetê dûr bûm jî, gundê min her roj bi tankan dorpêçkirî bû. Sirûd dihatin gotin, her roj lêgerîn dihatin kirin û heqaret li me dihatin kirin.

 

Ji wê demê bîranînên te yên nejibîrkirî hene?

 

Mehekê, nehiştin şivan ku ji gund derkevin. Destûr nehat dayîn ku pez biçin ser avê. Xelk diçûn ji çem ji bo pezên xwe avê bînin. Hemû rê girtibûn. Mehekê, çekên otomatîk li ser Qesra Qenco ya ku ez lê dijiyam danîn. Makîneyên giran bi kar anîn. Diviyabû ez ji malê derkevim. Diviyabû ez zarokan derxim. Me gelek tişt dîtin. Bê guman, ev tiştên girîng in ku bandorê li jiyana mirovan dikin. Lê di roja duyemîn de, ez xwedî rewşeke wiha me ku ji bîr dikim. 

 

Pirsgirêkên te yên tenduristiyê hê jî didomin?

 

Na, na, dermankirin baş diçe. Ez bi rihetî namirim. (dikene)

 

Eger tu ji nû ve bihatayî dinyayê, gelo te yê dîsa rêyeke wisa hilbijarta?

 

Divê her mirovekî xwedî wijdan li hember gelê xwe û pêşeroja xwe hesas be. Pabendbûna min ji bo gel ji siyasetê wêdetir e. Êşa min ji bo gel ji siyasetê wêdetir e. Dibe ku ez ji niha û pê ve bi awayekî çalak tevlî siyasetê nebim, lê heta ku hêza min hebe, ez ê her gav li kêleka partî û gelê xwe rolekê bilîzim. Belê, niha, ew gelê me ye ku me mezin dike, me perwerde dike, piştgiriyê dide me û dirûv dide me. Ez bawer dikim ku xizmeta ji vî gelî re ji bo me şerefek e. Belkî di jiyana din de, bê guman, em wisa dibêjin, lê em qet nizanin, lê ez hêvî dikim ku wisa be.

 

Tu pir nêzî Sirrı Sureyya Onder bûyî ku di 3'yê Gulanê de koça dawî kir. We gelek zehmetî bi hev re kişandin, di nav wan de civînên dawî yên ku we bi hev re lidar xistin jî hene. Tu dikarî li ser Onder çi bibêjî?

 

Ew mirovekî pir hêja bû, hevalekî hêja, hevrêyekî hêja, mirovekî xweş bû. Ew mirovekî pir rêzdar bû. Wekî din, têkiliya me têkiliya biratiyê bû. Girîng e ku em bi qasî ku pêkan be demokratîk bin. Kurd an Tirkbûn ne girîng e. Girîng e ku meriv li kêleka bindestan bisekine. Sirri Sureyya Onder jî li kêleka bindestan sekinî. Û wî heta dawiyê ev rê şopand. Ez bawer dikim ku eger ew îro sax bûya, dê di vê pêvajoyê de û ji bo pêşerojeka demokratîk roleke çalaktir bilîsta. Bi vê boneyê, ez careke din wî bi rêz û spasdarî bi bîr tînim.

 

Hin ji te re dibêjin "axa", hin jî dibêjin "Apê Ehmed"... Ahmet Turk xwe çawa pênase dike?

 

Di malbata min de "axa" tune ye. Kesî qet ji me re negotiye "axa". Kesî qet ji min re negotiye "Ehmed Axa". Her kesî an ji min re gotiye "Kekê Ehmed", an jî yên ji min biçûktir ji min re gotine "Apê Ehmed", an jî hevalan ji min re gotine "Ehmed Beg". Ji ber vê yekê, bernavê "axa" bi malbata me ve girêdayî nîne. Belê, hin serokên eşîran hene. Ew xwe wekî "axa" nîşan didin, lê em ne ew celeb malbat in. Çi celeb malbat? Dibe ku têkiliyên me bi geş re baş bin û wekî malbatek, mirov hem bi şexsî û hem jî wekî malbatek rêzê li me digirin. Bê guman, her ku malbateke mezin dibe, hin pirsgirêk derdikevin. Divê em di vê mijarê de rastgo bin. Berê civakê piştgirî da me. Bi taybetî di wan dijminatiyên xwînê de, tevahiya Mêrdîn li aliyê me bû. Aliyê din ne li aliyê me bû. Ji ber ku em malbatek bûn ku neheqî lê hat kirin. Ji ber vê yekê, me tu celeb axa an tiştek wisa tune. Û bi rastî, ez ji peyva "axa" nefret dikim.

 

Di hin axaftinên xwe de, hûn behsa mirina Turgut Ozal û bûyerên piştî wê dikin. We gotiye ku mirina wî bandoreke mezin li we kiriye. Çima?

 

Bi rastî, ji bo wê yekê (mirina Ozal) mînakek hebû. Dema ku me di wê heyamê de biryar da ku em herin Şamê, me bi wî re hevdîtinek kir. Wî got, "Bê guman, ez ji te re nabêjim ku neçe û ez ji te re nabêjim here. Ger sibê tu rastî tengasiyê werî, wê hingê... Lê heke tu herî, van peyaman bigihîne." Ya duyemîn, wî got, "Ji bo te rihettir dibe ger tu hin ji endamên koma me bi xwe re bibî. Yanî, xetera rûbirûbûna lêpirsînekê dê kêm bibe." "Ez wisa difikirim. Vê yekê tam wekî ku qewimî ji Ocalan re rave bikin," wî got, û berdewam kir: "Yek; her kes dê were û daxwaznameyekê pêşkêş bike. Em ê wê têxin nava zerfekê. Ev zerf pênc salan nayê vekirin. Ger ew sûcekî nekin, dê lêpirsîn neyê kirin. Yanî, ev ne daxwaznameyek e ku meriv îtîraf bike. Ew ê daxwaznameyek pêşkêş bike. Li vir tiştê ku ez datînim (çek e). Ez beşdarî siyaseta demokratîk dibim. Ji niha û pê ve, ez hemû têkiliyên bi çekan re qut dikim. Ew ê daxwaznameyek wisa pêşkêş bike û ev zerf dê heya pênc salan qet neyê vekirin. Ez dizanim ku ev ne hêsan e, lê ez ne tirsonek im mîna Suleyman Demîrel. Ez ji xeynî Xwedê ji kesî natirsim. Ez ji her kesî neteweperwertir im, lê divê em vê pirsgirêkê çareser bikin." 

 

Ji ber vê yekê em çûn. Li Bar Elias (Libnan), birêz Talabanî, Kemal Burkay, birêz Ocalan hebûn. Em rûniştin, axivîn û me nîqaş kir. Biryar hat dayîn ku agirbest were ragihandin. Bê guman, hemûyan gotin, "Agirbesteke sêmehî." Ez li dijî vê yekê derketim.

 

Çima?

 

Min got, "Werin em çarçoveyeke mîna sê mehan destnîşan nekin." Wan got, "Na," wan got, "Werin em çarçoveyeke sê mehan destnîşan bikin." Bê guman, dema ku wan ev got, tiştekî ku em bikin tunebû. Piştre em hatin Tirkiyeyê. Wekî ku hûn dizanin, Suleyman Demîrel wê demê daxuyaniyek da û got, "Kundir bi xwe jî di sê mehan de şîn nayê." Wî ew daxuyanî da. Ez li wir bûm. Min got, "Werin em qet çarçoveyekê diyar nekin. Ka em bibînin ka pêvajo çawa pêş dikeve." Lê di dawiyê de, ev biryar derket. Her kesî parastina çarçoveyeke sê mehan kir.

 

MA / Azad Altay - Ahmet Kanbal