Platforma Em ê Cînayetên Jinan Rawestînin (KCDP), Federasyona Femînîstên Ciwan û Meclisên Jinan li Navenda Çandê ya Zûbeyde Ana ya li Beşîktaşa Stenbolê, têkildarî qetilkirina jinan û mirina bi guman a di sala 2024’an de civîneke çapemeniyê li dar xistin. 

Nûnera Meclisên Jinan a KCDP’ê Esîn Îzel Uysal ku di civînê de ewil axivî û got: “Yek ji pirsgirêka herî mezin a civakî kuştina jinan e. Em hêvî dikin ku ev pirsgirêk çareser bibe. Sala 2024'an bû sala ku herî zêde jin tê de hatin qetilkirin. Têkoşîna feminîstên ciwan li hemberî hemû nêrînên neyînî me zindî dihêle. Em hêvî dikin ku em ê di sala 2025'an de gavek din nêzî wekheviyê bibin."

 

394 JIN HATIN QETILKIRIN

 

Piştre Sekretera Giştî ya KCDP’ê Fîdan Ataselîm axivî û diyar kir ku qetilkirina jinan ji aliyê mêran ve rastiyek e ku hewl tê dayîn bê paşguhkirin. Fîdan Ataselîm, wiha domand: “Em ê encamên derketina ji Peymana Stenbolê, pêkanîna polîtîkayên malbatê û nepêkanîna xala 6284’an parve bikin. Di sala 2024’an de 394 jin hatine qetilkirin û 259 jinan bi gûman jiyana xwe ji dest dane. Me hişyarî da hikûmetê ku bi polîtîkayên malbatê wê zêdetir jin bên qetilkirin û ev encamêm wan polîtîkayan e. Jin tên kuştin û ev ne tesadufî e. Ji sedî 71'ê jinan di nava malbatê de û ji sedî 42 jî ji aliyê mêrên xwe ve hatine qetilkirin, hûn behsa parastina kîjan malbatê dikin? Ji sedî 57'ê jinan li malê hatine kuştin. Ger dewlet bixwaze ji bo rawestandina kuştina jinan bibe îrade, divê pêşî li çekdarkirina takekesî bigire."

 

‘EM Ê XWE BIRÊXISTIN BIKIN’ 

 

Fîdan Ataselîm, bal kişand ser 259 mirinên bi guman ên ku di bin navê "întîharê" de hewl tê dayîn bên veşartin û wiha dirêjî da axaftina xwe: “Dozger, dadger û polîs nikarin wan wek întîxar bi nav bikin, her yek ji wan tê wateya jiyana zaroka jinê.  Em dipirsin ka çi hatiye serê Gulîstan, Narîn, Rojîn. Bila hikûmetên we yên bi vî rengî hilweşin. Dibêjin jin dê li malê bimîne, bibe dêya zarokan û bibe kevaniya malê. Kevanîbûn ji bo bêkarhîştîna jinan hatiye afirandin. Kevaniya malê kî ye? Jin dê nebin makîneyên we yên zayînê, lênêr û koleyên we. Me  6284 nivîsand û me got em ê pêk bînin û me dest bi seferberiyê kir. Dema ku em vê hewldanê dikin, dibin sedem ku kuştina jinan zêde bibe. Li gorî daneyên Wezareta Karên Hundir di sala 2022’an de 284, di sala 2023’an de 309, di sala 2024’an de jî 274 kuştinên jinan pêk hatîne. Li gorî daneyên Wezareta Karên Hundir, kuştin zêde dibin. Gotinên manîpulatîf ku dibêjin kuştina jinan kêm derew e. Lê em jî ne tenê tên kuştin, em xwe bi rêxistin jî dikin."

 

Ji Federasyona Femînîstên Ciwan Guneş Fadîme Akşahîn jî axivî û ev tişt anî ziman: “Kuştina jinan ne tesaduf e, ji ber polîtîkayên AKP’ê pêk tê. Hikûmet hêza xwe ji bo berjewendiyên mêran û li dijî jinan bi kar tîne. Îsal behsa polîtîkayên malbatê kirin. Hejmara jinên ku ji aliyê bavê xwe ve hatine qetilkirin zêde dibe. Ji sedî 75'ê jinan di nava malbatê de hatine kuştin. Di sala 2023'yan de hejmara zarokên keç ku ji aliyê bavê xwe ve hatine qetilkirin 5 bû, îsal jî 19 jin ji aliyê bavê xwe ve hatin qetilkirin. Tişta ku hat serê xuşka me Narînê, nîşan dide ku malbat ne cîhek baş in. Hikûmet neçar e ku bişopîne ka zarok li malê çi dijîn."

 

'EM ALA AZADIYÊ LI BA DIKIN’

 

Guneş Fadîme Akşahîn jî wiha got: “Wezaret li wargehan bernameya perwerdehiya beriya zewacê dide. Em ê bernameyên we yên perwerdehiyê û polîtîkayên malbatê pûç bikin û bavêjin. Derdê jinan ne zewac e û ne jî tenê xwedîderketina li zarokan e. Em nikfşekî xwedî perspektîfa wekhevîxwazin û ala azadiyê hildigirin. Bila rêya me vekirî û têkoşîna me her û her bijî."

 

BANGA XWEBIRÊXISTINKIRINÊ KIR 

 

Herî dawî Nûnera KCDP’ê Şîrîn Yalîncakoglû axivî û wiha got: “Em gelekî diêşin. Wezîrên ku dibêjin gelek zarokan bînin vana dibînin? Her sazî ji pêşeroja zarokan berpirsyar e. Li hemberî van hemûyan divê em têbikoşin ku her jin mafên xwe yên destûrî bizane pêşve bibîn. Divê em  Divê her yek ji me dengê xwe bilind bike û  jin li her derê xwe bi rêxistin bike. Divê em tu carî netirsin. Em ê bi rêxistinkirina jinan kuştina jinan rawestînin."