ÖZDEP 26 yıl önce kapatılmıştı

img

HABER MERKEZİ - Cumhuriyetin kuruluşuyla başlayıp Kenan Evren darbesiyle devam eden parti kapatmaları, 1990’larla birlikte Kürtleri hedef alan politika haline getirildi. HEP’in kapatılma ihtimaline karşı kurulan ÖZDEP, 26 yıl önce AYM kararıyla kapatıldı. 

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bugüne 58 siyasi parti, mahkeme kararlarıyla kapatıldı. Türkiye tarihinde kapatılan ilk siyasi parti, 3 Haziran 1925'te Bakanlar Kurulu kararıyla kapatılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası oldu. 6 yıl aradan sonra Ahali Cumhuriyet Fırkası da benzer şekilde Bakanlar Kurulu kararıyla 21 Ocak 1931’de kapatıldı. Bundan 15 yıl sonra Çiftçi ve Köylü Partisi 24 Nisan 1946'de kapatılan partiler listesine geçti. Parti kapatmalar 12 Eylül 1946’da İslam Koruma Partisi’nin Askeri Mahkeme kararıyla kapatılmasıyla sürdürüldü. 
 
KENAN EVREN DARBESİ: 17 SİYASİ PARTİ KAPATILDI
 
1980 yılına gelindiğinde ise, 8 Mayıs’ta Türkiye Emekçi Partisi’nin kapatılmasının ardından 12 Eylül Kenan Evren askeri darbesiyle birlikte 17 siyasi parti Askeri Mahkeme tarafından alınan kararlarla kapatıldı. 1980’de Adalet Partisi’nin kapatılmasıyla başlayan süreç ise, 1981 yılında Türkiye Ulusal Kadınlar Partisi ve Vatan Partisi’nin kapatılmasıyla son buldu. 
 
Cumhuriyetin kuruluşuyla başlayıp Kenan Evren darbesiyle devam eden parti kapatmaları 1990’larla birlikte Kürtleri hedef almaya başladı.
 
Sosyaldemokrat Halkçı Parti’nin (SHP) 14-15 Ekim 1989 yılında Paris'te toplanan Kürt Konferansı'na katılan milletvekilleri hakkında verdiği ihraç kararını protesto eden 12 milletvekili ile çok sayıda il ve ilçe yöneticisinin başlattığı yeni demokratik oluşum, 7 Haziran 1990'da Fehmi Işıklar Başkanlığı'nda Halkın Emek Partisi'ne (HEP) dönüştü. HEP, geniş halk kitlelerinden kabul görmeye başlamasıyla birlikte hedef tahtasına konuldu. 
 
Partinin kurulmasının üzerinden çok geçmeden Diyarbakır İl Başkanı Vedat Aydın, kendilerini polis olarak tanıtan kişiler tarafından evinden alınarak öldürüldü. Aydın'ın cenazesine katılan binlerce kişiye güvenlik güçleri tarafından açılan ateş sonucu çok sayıda kişi yaşamını yitirdi, yüzlerce kişi de yaralandı. Halkın, Aydın'a sahip çıkması aynı zamanda Kürtlerde 'serhildan' döneminin başlangıcı oldu.
 
1991'deki seçimlere HEP'in katılımı engellenince, HEP bir kez daha SHP ile ittifak yaptı ve bu ittifak sonucunda HEP kontenjanından 22 milletvekili, seçilerek parlamentoya girdi. 1992 yılında serhildanlarla kutlanan Newroz gösterilerine devlet şiddet yöntemiyle karşılık vermesi üzerine, HEP milletvekilleri SHP'den koptu. 
 
HEP milletvekilleri, 2 Haziran 1992'de 2 Haziran 1992'de Özgürlük ve Eşitlik Partisi'ni (ÖZEP) kurarak bu partiye geçti, daha sonra 4 Haziran 1992 tarihinde ÖZEP tüzel kişilik olarak HEP'e katıldı. Yargıtay Başsavcılığı'nın HEP hakkında açtığı kapatma davası üzerine, 19 Ekim 1992'de Mevlüt İlik başkanlığında Özgürlük ve Demokrasi Partisi (ÖZDEP) kuruldu. Kurulduktan 3 ay sonra, programında Türkiye'yi bölmeyi amaçlayan görüşlere yer verdiği iddiasıyla 29 Ocak 1993'te hakkında kapatma davası açıldı. 
 
Bunun üzerine siyaset yapmalarının engellendiğini düşünen parti yönetimi mahkeme kararını beklemeden ÖZDEP'i feshetti. Bu karar, Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) ulaşmadan, 23 Kasım 1993 tarihinde ÖZDEP hakkında kapatma kararı verildi.
 
SON 30 YILDA 5 KÜRT PARTİSİ KAPATILDI
 
Kürtlerin siyasi yolculuğuna başlamasıyla devreye konulan parti kapatma politikaları kapsamında son 30 yılda 5 siyasi parti açılan davalar sonucunda kapatıldı. HEP, "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozma amacını taşımak ve bu yolda faaliyette bulunmak" iddiasıyla AYM tarafından 14 Temmuz 1993'de kapatıldı. HEP'in kapatılma ihtimaline karşı 19 Ekim 1992'de kurulan Özgürlük ve Demokrasi Partisi (ÖZDEP) için de hemen kapatılma davası açıldı. ÖZDEP'li yöneticiler davanın sonuçlanmasını beklemeden 30 Nisan 1993'te fesih kararı aldılarsa da bu karar AYM’ye ulaşmadan partinin kapatılmasına karar verildi. 
 
HEP'in kapatma davası sürerken 7 Mayıs 1993'de Demokratik Partisi (DEP) kuruldu. Genel Başkanlığı'na Yaşar Kaya getirildi. Ancak kısa süre sonra Yaşar Kaya ve 7 parti yöneticisi tutuklandı. SHP'den siyasete giren ancak partiden ihraç edilen Kürt milletvekilleri bir süre sonra DEP'e katıldı. Anayasa Mahkemesi, DEP hakkında 16 Haziran 1994'te kapatma kararı verdi.
 
11 Mayıs 1994'de bu kez Murat Bozlak ve bazı eski DEP'li milletvekilleri tarafından Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) kuruldu. HADEP, ilk girdiği 1995 yılındaki milletvekili genel seçimlerinde 1 milyon 171 bin 623, 1999 yılındaki milletvekili genel seçimlerinde 1 milyon 482 bin 196 oy aldı. 1999 yılındaki yerel seçimlerinde 37 belediye başkanlığı kazandı. Partinin genel kongresinde açılan PKK bayrakları ve PKK Lideri Abdullah Öcalan posterleri, Türk bayrağının indirilmesi bahane edilerek partinin Genel Başkanı Bozlak ve bazı parti yöneticileri tutuklanırken, 13 Mart 2003 tarihinde "Partinin PKK'ye yardım ettiği ve yasadışı eylemlerin odağı haline geldiği" iddiasıyla AYM tarafından kapatıldı. HADEP'in kapatılma ihtimaline karşı 24 Ekim 1997'de kurulan Demokratik Halk Partisi (DEHAP) hakkında 2002'de AYM’de, "örgütlenmesini tamamlamadan seçimlere girdiği" iddiasıyla kapatma davası açılırken, parti 19 Kasım 2005'de kendini feshetti.
 
DEHAP'ın ardılı olarak siyaset sahnesine çıkan Demokratik Toplum Partisi (DTP) ise, 9 Kasım 2005 tarihinde kuruldu. Türkiye siyasetine eşbaşkanlık modelini kazandıran DTP, ilk seçim deneyimini 2007 Genel Seçimleri'nde yaşadı. DTP, yüzde 10'luk seçim barajı dayatmasına karşı "Bin Umut Adayları" ile bağımsız girdiği seçimlerde 22 milletvekilliği kazandı. Bir kez daha demokratik siyaseti zorlayan Kürtler, Meclis'te güçlü bir şekilde temsil edilmeye başlanırken Yargıtay harekete geçti. Yargıtay tarafından 16 Kasım 2007'de DTP hakkında "devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü aleyhine eylemlerin odağı haline gelmesi" iddiasıyla kapatma davası açtı. DTP'nin kapatılma sürecinin başlamasıyla birlikte hükümet yetkilileri, DTP'ye "PKK ile arana mesafe koy" tartışmasını gündemde tutarken, İzmir'de DTP konvoyunun saldırıya uğramasının ardından 26 Kasım'da dönemin Başbakanı Tayyip Erdoğan "Bayrak açtırmayacağız" demesi ardından Başbakan Yardımcısı Cemil Çiçek ise, "DTP kendini kapattırmaya çalışıyor" açıklamaları üzerine bir kez daha gözler, DTP'ye çevrildi. 11 Aralık 2009'da kapatılan partinin aralarında Eş Genel Başkanlar Ahmet Türk ve Aysel Tuğluk'un da bulunduğu 37 kişiye 5'er yıl siyaset yasağı getirildi.
 
 
MA / Özgür Paksoy

Diğer başlıklar

22:55 Tetwan'daki festival konserlerle sürüyor
22:48 Muhittin Böcek tutuklandı
22:29 3 ilçedeki yangınlar kontrol altına alındı
22:14 Gazze'de katledilenlerin sayısı 57 bin 338’e çıktı
22:09 Pirsûs'ta katledilenler için Tuzluçayır'da yürüyüş
21:55 Özel'den Erdoğan'a istifa çağrısı
21:46 Birçok kentte 'süreç' temalı buluşma: Halk somut adım bekliyor
21:19 İngiltere Dışişleri Bakanı Lammy'den Şam’a ziyaret
21:14 Muhittin Böcek'e tutuklama talebi
20:40 CHP PM yarın olağanüstü toplanacak
20:06 Serra Bucak: Belediye başkanlarının yeri cezaevi değildir
19:46 Gabar Dağı’nda yeniden yangın çıktı
19:42 Kürtçe, Süryanice ve Ermenice kurslardan mezun olanlar belgelerini aldı
19:27 Muhittin Böcek adliyeye sevk edildi
19:22 Aydınlar barışı tartıştı: Direnenin direnenle dayanışma düzeyi düşük
19:11 Ege Denizi'nde 3,9 büyüklüğünde deprem
19:08 AKP’li Çelik'ten Özel'e yanıt
18:50 Emek ve Demokrasi Güçleri: Başkanları serbest bırakın
18:45 Deprem Bilimci Görür’den uyarı
18:18 Gazeteci Timur Soykan gözaltına alındı
18:16 'Kültürel soykırım' paneli: Köklerimize dönmeliyiz
18:08 İHD: Yangına geç müdahale ihlallere yol açtı
18:01 Bakırhan: Hukukun olmadığı bir sistem kimseye kazandırmaz
17:53 Aydın’da bir kadın katledildi
17:48 Bakan Tunç CHP’ye operasyonları eleştirenleri hedef aldı
17:43 Licê’deki yangın kontrol altına alındı
17:31 DEM Parti olağanüstü toplanıyor
17:27 Wan’da halk buluşmaları: Daha büyük bir mücadele başlıyor
17:14 Gözaltındaki Zeydan Karalar halkı belediye önüne çağırdı
17:07 Güney Kürdistan Ulusal Kürt Kadın Birliği Platformu deklare edildi
16:35 Çocuk çalıştayında deneyimler paylaşıldı: Modelimizi oluşturmalıyız
16:16 'Hêviyên Hunerê' sergisi açıldı
16:13 Özgür Özel: Bu savaş ilanı demokratik siyasete açılmıştır
16:03 KHK eylemi 137'nci haftasında: Barışın önü işe iadelerle açılır
15:44 Sabahat Tuncel: 8 Temmuz’da Ankara’da buluşalım
15:39 DEM Parti'den Semsûr Belediyesi'ne dayanışma ziyareti
15:37 Amedspor yeni sezon formalarını tanıttı
15:21 Dörtyol yangınında son durum
15:16 Muratpaşa'da aynı yerde ikinci yangın
15:12 Licê kırsalında yangın
15:10 Antalya Arkeoloji Müzesi yıkılacak
14:58 Adana Büyükşehir Belediyesi önünde gözaltı protestosu
14:44 Silivri açıklarında 4,1 büyüklüğünde deprem
14:36 Ağır hasta tutsaklar Aktaş ve Gurban'ın tahliyesini istediler
14:19 Çocuk çalıştayında anadilde eğitime vurgu
14:09 İki kentte gençlik çalıştayı: Üzerimize düşeni yapacağız
13:58 Erdoğan'dan 'süreç' açıklaması: Titizlikle çalışıyoruz
12:56 Hatay'da deprem
12:56 Bakırhan'dan operasyonlara tepki: Antidemokratik uygulamalardan vazgeçin
12:51 Cumartesi Anneleri: Vedat Aydın dosyasında cezasızlığa son verin
12:26 CHP'nin Kurtulmuş ile yapacağı komisyon görüşmesi ertelendi
12:17 DEM Parti, Semsûr ve Adana belediyelerini ziyaret edecek
12:15 Hatay’da yangın kısmen kontrol altına alındı
12:01 Kayıp yakınları: Vedat Aydın’ın faillerini açığa çıkarın
11:32 CHP MYK'si olağanüstü toplandı
11:18 Eş genel başkanlar: Bu operasyonlar çözümün yolunu tıkıyor
11:11 Gençlik çalıştayında Ortadoğu'daki krizler ve çözümler tartışılacak
11:07 DEM Parti’den önemli bilgilendirme: İsim bildirin
10:44 Gabar’da binlerce ağaç küle döndü
10:03 DEM Parti'den İzBB tepkisi: Barış umuduna zarar veriyor
09:49 Köylüler nöbette: Yasa geri çekilene kadar mücadele edeceğiz
09:17 Hastane sevki 15 defa engellenen tutsağa alzeheimer tanısı konuldu
09:12 AYM'den Kader Ortakaya kararı: Yaşam hakkı ihlal edildi
09:07 İzol Davası yeniden görülecek: Avukatlardan 'tutuklama' başvurusu
09:06 Asgari ücrete ara zam tartışmaları: Birleşik mücadeleyle yol alabiliriz
09:06 Uytun davası 16 yıldır sürüyor: Asker cezalandırılmadı, gaz fişeği bulunmadı
09:05 AKP'li Nasıroğlu'nun şirketi Sisê'yi talan ediyor
09:04 Helikopterden atılan Şiban’a verilen ceza onandı
09:03 ‘Tehlikeli’ gemi söküm için Aliağa'da
09:02 Suavi: Sanat barışla özgürleşir
09:01 Amed’de düzenlenecek gençlik çalıştayına davet
09:00 05 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
08:47 Belediye başkanı tutuklanmıştı: Vekili de gözaltına alındı
08:21 Dörtyol'da orman yangını: Bin 870 kişi tahliye edildi
08:02 CHP'li belediyelere operasyon: Karalar, Tutdere ve Böcek gözaltında
04/07/2025
22:52 Kürdistan ve Türkiye'de demokrasiyi sağlamalıyız'
21:06 Bakırhan'dan Soyer'in tutuklanmasına tepki: Derhal serbest bırakılmalı
20:31 Munzur Festivali çağrısı: Sanatçıların katılımı topluma güç verecektir
19:57 Zeytinlik yasasına karşı nöbette olan köylülere dayanışma ziyareti
19:44 Eskişehir'de madden aramaya ÇED olumlu kararı
19:33 KESK üyesi KHK'lilerin işlerine iadesi istendi
18:53 Omerya'daki yangın kontrol altına alındı
18:40 Yangından zarar görenlerle dayanışmaya valilik engeli iddiası
18:27 İhraç istemiyle disipline sevk edilen Jiyan Ormanlı'nın istifası istendi
18:07 Tunç Soyer ve CHP İl Başkanı Aslanoğlu tutuklandı
18:01 Pınar Bayrak'ı katleden Ziya Ecer’e ağırlaştırılmış müebbet
17:35 Pınar Bulunmaz davasında yine tutuklama çıkmadı
17:06 Diploma iptalini protesto eden öğrenci serbest
16:54 Tetwan’da ‘İnsan hakları ve barış’ paneli düzenlendi
16:34 Eskişehirliler Cengiz Holding'in maden projesine karşı eylemde
16:33 Buca ve Ödemiş’te yangın: Yerleşim yerleri boşaltıldı
16:10 Manavgat Belediye Başkanı gözaltına alındı
15:59 İstanbul'da 'Demokratik Toplum Çalıştayı' düzenlenecek
15:59 Xeceri'deki GES projesi iptal
15:41 İmamoğlu hakkında 'sahte diploma' iddianamesi
15:39 Gundik Festivali'ne itiraz: Fikriyatı başka yöne evrildi
15:31 ‘Öcalan’ın çağrısı Ortadoğu’yu istikrara kavuşturabilir’
15:24 ATK'den hasta tutsak Güler için ‘hayatını yalnız idame ettiremez' raporu
15:21 İnsan hakları sempozyumunda 'ortak mücadele' vurgusu
15:13 Defterdeki Kürtçe şarkılardan dolayı hücre cezası verildi
14:49 2 yıl 1 ay hapis cezasının gerekçesi: Öcalan'a 'PKK Lideri' demek!
14:39 DBP Agirî’de yeni yönetimini belirledi
14:29 Hindistan'da sel ve heyelan: 69 ölü, 110 yaralı
14:26 Ahmet Saymadi hakkında ceza ve tahliye
14:13 33 yıl tutsaklığın ardından Amed'de kitlesel karşılandı
14:07 Omerya’da ormanlık alanda yangın
12:51 Gabar'daki yangın geniş bir alana yayıldı
12:27 Meclis’te yemekten zehirlenme iddiası
12:09 Tunç Soyer: Dosyamızda cevabı olmayan hiçbir soru yok
12:07 Tunç Soyer ve 98 kişi hakkında tutuklama talebi
11:58 10. Yargı Paketi sonrası tutuklu/hükümlü sayısı
11:38 İzmir'deki yangınlarda son durum
11:11 Ailelerden İmralı’ya gitmek için başvuru
11:07 Diploma iptalini protesto eden öğrenciye gözaltı
10:58 Wan'da tutsaklara görüş yasağı
09:53 Eylemdeki işçilerden 'grev' uyarısı
09:52 Gelecek Partili Torun: Komisyon bir an önce kurulmalı
09:50 İzmir’de 137 kişi adliyeye sevk edildi
09:41 Köyden ilçeye atla gidiyorlar
09:38 Tutsak Güneş çoklu hastalıklarına rağmen tahliye edilmiyor
09:34 IHRNGO Direktörü: İran'da artan baskının amacı yeni protestoları engellemek
09:30 Gençler 'Barış ve Demokratik Toplum Süreci' gündemiyle buluşacak
09:23 Doğa harikası Heftbori HES'le yok edilecek
09:22 Amed Baro Başkanı: Sürece hukuki katkı sunmaya hazırız
09:21 Uluslararası Kürt-Alman Üniversitesi’ne dair merak edilenler
09:14 Türkiye’ye gelen aydınlar: Temel hedef Öcalan’ın özgürlüğüdür
09:07 Îdir'de bereketli kayısı hasadı
09:04 KNK Eşbaşkanı Karamus: Ulusal birlik için her zamankinden daha umutluyuz
09:02 Aydın: Ulusal kongreyi erteleme ve geciktirme şansı kalmadı
09:01 Wan'da 'Hêviyên Hunerê' sergisi açılacak
09:00 04 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
03/07/2025
23:59 Festivalde pedallar madde bağımlılığına dikkat çekmek için döndü
23:52 Mehmet Çakas, Türkiye'ye sınır dışı edilmeyle karşı karşıya
23:13 'Demokratik Toplum Buluşmaları' sürüyor: Sürece sahip çıkalım
22:06 Tahliye kararı verilen gazeteci Aksu cezaevinden çıktı
19:22 Ödemiş'te orman yangında can kaybı 2'ye yükseldi
19:16 Tabutla AKP binasına yürüyen işçiler, iktidarı istifaya çağırdı
18:30 Zeynep Kınacı ve Sema Yüce Amed'de anıldı
18:08 3 işçi hayatını kaybetmişti: Kaza değil, cinayet
17:39 TÜİK enflasyon verileri, BES-AR'ın 16.52 puan gerisinde kaldı
16:58 Ege'de 3 kentte yangın
16:53 Aydın'da kadınlar süreci konuştu
15:33 İstanbul’daki yangın kontrol altına alındı
15:23 Tağar Çayı'nda bilirkişi incelemesi
15:22 Çocuğu intihara sürükleyen iki zanlı yine tutuklanmadı
15:18 Gazeteci Aksu tahliye edildi
15:17 DFG: LeMan dergisinin yanındayız
15:15 Dev Sağlık-İş bakanlık önünde: Bu teklifle müzakere değil mücadele edilir
15:08 DEM Parti: Silahsızlanmaya dair önümüzdeki hafta tarihi adım hazırlığı var
14:50 Musa Kaya'nın taziyesine kitlesel ziyaret