Bingöl’de Ermenilerin izleri bir bir siliniyor

img

BİNGÖL – Bingöl’de Ermeni Soykırımı’ndan geriye kalan kültürel zenginlikler bir bir siliniyor. İbadet yerlerinin çoğu yıkılırken, ayakta durmayı başaran yapılar ise ahır olarak kullanılıyor.  

Bingöl’ün Kiğı, Sancak, Adaklı ve Solhan ilçelerindeki Ermeni yerleşim yerleri, ibadet merkezleri ve tüm kültürel zenginliklerin izleri dahi siliniyor. Birçok yapı ya yıkılmış ya da farklı bir yapıya dönüştürülmüş.
 
YAPILAR AHIR OLARAK KULLANILMIŞ 
 
Bazı yapıların ise kitabeleri yerinden sökülmüş, ahır olarak kullanılmış ya da kapısına kilit vurulmuş. Bölgede Ermenilerden kalan çeşmeler kullanılıyor sadece. Ermenilerin yerleşim yerlerinden biri olan Adaklı ilçe merkezinde bulunan ve yapım tarihi bilinmeyen kilise, kentteki yıkılmayan kiliselerden biri. Yapının yanına bir camii ve üzerine bir Kuran kursu inşa edilmiş. İlçe halkı tarafından sadece bir zamanlar Ermenilerin ibadet yeri olarak kullanıldığı bilinen yapının adı ise bilinmiyor. Kilisenin tek katlı olduğu düşünülüyor. 
 
Kilisenin hemen altında 3 gözü olan bir de çeşme bulunuyor. Su kaynağının nereden geldiği bilinmeyen çeşmenin yan tarafında bir kapı bulunduğu ve kapıdan girildiğinde içeride bir odanın olduğu görülüyor. Bölge halkı buranın soğuk hava deposu olarak kullanılmış olabileceğini düşünüyor. Kilise ile çeşme birbirine bitişik durumda. Çeşme suyu bu kilisenin altından geçiyor.
 
KİTABESİ SÖKÜLMÜŞ
 
Artık yerinde bulunmayan kilisenin kitabesinin yeri tahta ile kapatılmış. İlçe merkezinde 2 ayrı yerde daha kilisenin olduğu; ama zamanla korunmadığı için yıkıldığı, sadece buranın ayakta kaldığı biliniyor.
 
Bölge halkı kilisenin yıkılan yerlerinin defineciler tarafından tahrip edildiği, ancak cami yapıldıktan sonra bu yapıya bir daha dokunulmadığını aktardı. Defineciler, Ermenilerden kalan tarihi yapıları sık sık ziyaret etmiş olmalılar ki adres sorduğumuz bir yurttaşın bize “Define mi arıyorsunuz orada ?” sorusuyla karşılaşıyoruz. Gazeteci olduğumuzu inandıramasak da kilisede altın bulmamız durumunda 2 altını da kendisiyle paylaşmamızı istedikten sonra bize yolu tarif ediyor.  Yol boyu görünen çeşmeler ile bazı evlerin taşları ve mimarileri, Ermenilerin bu topraklarda uzun yıllar yaşadıklarını gösteriyor. 
 
CERMAĞ’DAN ÇANAKÇI’YA SİLİNEN ERMENİ İZLERİ
 
Daha sonra Adaklı’da, Ermenilerin Cermağ dedikleri, daha sonra Zermağ olarak değiştirilen, halk arasında Yel Değirmeni olarak bilinen köye gidiyoruz. Ermeni yerleşkesi olan Zermağ’da, bir Ermeni Kilisesi bulunuyor. Kilisenin etrafındaki yerleşim yeri ise terk edilmiş.  Zermağ’da 1980’de toprak kayması sonucu toprak altında kalan aynı aileden 10 kişinin yaşamını yitirmesi sonucu köyün boşaltıldığını öğreniyoruz.  
 
19’uncu yüzyılda 100 hanesi Ermenilerden, 15 hanesi de Kürtlerden oluşan Zermağ’daki Ermeni Kilisesi, Bingöl’de ayakta duran sayılı kiliselerden biri. Ancak kilise bir harabeyi andırıyor.  Ermenilerin sürgüne gönderilmesinden sonra bir süre definecilerin uğrak yeri olan kilise, temellerindeki kazılardan kaynaklı şimdi yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya. 
 
Kilise uzun yıllar köyde yaşayan Müslümanlar tarafından ahır olarak kullanılıyor. Köyün boşaltılmasıyla birlikte kilise harabeye dönmüş bir vaziyette duruyor.    
 
YARASA YUVASI OLMUŞ BİR KİLİSE
 
Defineciler tarafından delik deşik edilen kilisede şimdilerde binlerce yarasa yuva yapmış. Kilisenin sütunları ayakta duruyor ancak sütunların ve duvar diplerinin kazılması kiliseyi yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya bırakmış. Heyelandan sonra yakın bir köye taşınan köylüler, ısrarla kilisenin bir sahibinin olduğunu belirtiyor. Daha sonra kiliseye yakın bir noktada evi olanlar ve oralara ürün eken bazı köylülerin kilise üzerinde hak iddiasında bulunduğunu öğreniyoruz. 
 
Köyde Ermenilere ait 10’a yakın ev bulunuyor. Yıkık durumda olan evler dışında bir de kümbet bir ev var. 4 penceresi olan yapının içindeki mezar dikkatimizi çekiyor. Yusuf Harputi adında bir alime ait olan türbe, Ermeni mezarlığının üzerine yapılmış.
 
Yıkılmaya yüz tutmuş bir başka kilise de Kiğı ilçesinde. Ermeni tehcirinden sonra yine hayvanların barındığı, kitabesi olmayan, sadece adının Surp Kevork olduğu bilinen kilise, 3 yıldır onarılmayı bekliyor.
 
VALİLİK RESTORE EDİLECEK DEDİ, 3 YIL OLDU
 
Uzun yıllar kaderine terk edilen Surp Kevork Kilisesi için 2015 yılında Bingöl Valiliği’nden önceki yıllarda yapılan açıklamada, kentin en eski yerleşim yerlerinden biri olan Çanakçı köyündeki Surp Kevork Ermeni Kilisesi’nin, Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun aldığı karar doğrultusunda, kısa bir süre içerisinde restore edileceği bilgisi paylaşıldı. Valilik, Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 31 Mayıs 2008 tarih ve 973 sayılı kararı ile Çanakçı Köyü Kilisesi adıyla tescil edildiğini, mülkiyetinin Maliye Hazinesi’ne kayıtlı söz konusu kiliseyle ilgili olarak, 2013 yılında köy muhtarının kilisenin koruma altına alınmasına dair dilekçenin değerlendirildiğini ve 2016 yılında restorasyonun başlayacağını belirtti. Ancak aradan geçen 3 yıla rağmen kilisede bir çalışma yapılmazken, her geçen gün biraz daha tahrip edilen kilise yok olmak üzere.
 
KURUL: BİZ DEĞİL, VALİLİK İLGİLENİYOR
 
Konuya ilişkin ulaştığımız Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu ise Bingöl’deki tarihi yapılarla ilgili sadece tescil etme ve proje sunma yetkililerin olduğunu, tarihi yapıları restore etmek için bütçelerinin olmadığını, bu yetkinin Bingöl Valiliği’nde olduğu bilgisini aktardı.
 
MA / Arjin Dilek Öncel-Aydın Atay

Diğer başlıklar

18:02 Bakırköy Cezaevi’nde tutsaklar görüş sonrası darp edildi
17:50 Genç: Erdoğan Kürt sorununda çözüme yönelmez
17:23 DEM Parti’den bir ilk: Engelliler için yeni bir yaşam mümkün standı
17:16 DBB’ye ait malzemeler askeriye ve emniyet tarafından taşınıyor
16:59 Yargıtay, Ata ve Mızrak davasında polislerin beraatını onadı
16:49 DEM Parti seçim çalışmalarına hız verdi
16:46 MB rezervleri bir haftada 4 milyar 53 milyon dolar azaldı
16:39 DEM Parti: AKP’liler Belçika’daki ırkçı saldırının sözcülüğünü yapıyor
16:30 Hatimoğulları: Savaş için kapı kapı dolaşacağınıza barış için İmralı kapısını açın
16:21 Adalet Nöbeti’nden ‘İmralı kapısını açın’ çağrısı
16:07 Zana Bedlîslilere seslendi: Sandıklarınıza sahip çıkın
16:07 DEM Parti: Antalya'da adaylarımızı geri çekmiyoruz, oylar DEM'e
16:01 Temelli Colemêrg'de: Bu faşist iktidarı yıkacak olan sizin iradenizdir
16:00 Hatice Yıldız’ın tutukluluğu Bakırköy cezaevi önünde protesto edildi
15:47 Roboskî’yle yüzleşme olmadan demokrasi mümkün değil
15:34 Meleyî aşireti DEM Parti’ye desteğini açıkladı
15:17 Bakırhan: Halk onuruna ve iradesine sahip çıkacak
15:15 Pontoslu yazar Haralambidis yaşamını yitirdi
15:05 Êlih kayyımı AKP adayı için 53 milyona koli hazırlattı
15:01 Amed’de okul temizliği yaptırılan 15 öğrenci zehirlendi
14:55 Tutsaklardan siyasi partilere mektup: Açlık grevleri konusunda rol üstlenin
14:37 Mart ayı katliamlarıyla yüzleşme çağrısı
14:18 Okullar 1 Nisan'da tatil
14:16 Bayındır Bazîd’den seslendi: 1 Nisan’da başarımızı birlikte kutlayalım
14:01 Yargıtay Başkanı onuncu turda da seçilemedi
13:08 Açlık Grevi İzleme Koordinasyonu: Tutsakların talepleri karşılanmalı
12:55 DEM Parti’den 3 merkezde miting
12:48 Mûş'ta vali, kaymakam ve komutandan seçim çalışması
12:22 Esenyurt'ta 5 katlı binada yangın çıktı
12:21 Kütahya ve İstanbul’da erkek şiddeti
11:57 AKP'li belediyenin taş ocağına 'ÇED gerekli değil' kararı
11:42 ÖHD’den iki bakanlığa başvuru: Sağlık hakkı ihlaline sebep olan uygulamalar son bulsun
11:33 Abdullah Öcalan’ın avukatlarından yeni görüşme başvurusu
11:06 Zafer işareti gerekçesiyle seçim görevi iptal edildi
10:42 Kantinden para ile satın aldıkları eşyalara el konuldu
10:41 Agrobay işçileri ilk kazanımlarını elde etti
10:29 Cisim patlaması raporu: Dayan ailesi mağdur edildi
10:23 Ertak: Şirnex'te 2004 ruhuyla sandık başına gidelim
09:37 DEM Parti'ye destek yürüyüşü
09:13 Gazeteci Ahmet’in akıbetine dair 156 gündür açıklama yok
09:12 Tutsaklar 123 gündür açlık grevinde
09:11 DEM Parti Cihanbeyli için seferber
09:09 Xinûs eşbaşkan adayları: Herkese eşit hizmet vereceğiz
09:08 Abdullah Öcalan'ın avukatı: CPT güven veren bir kurum olmaktan çıktı
09:07 Wêranşar DEM'den yana
09:06 Ebexliler 2019’un hesabını soracak!
09:04 'Taşıma' hilesine karşı binlerce hareketli seçmen başvurusu
09:02 Tutsak yakınlarından hukuksuzluğa karşı dayanışma çağrısı
09:01 Tuncel: Sandığa gidelim, gasp edileni geri alalım
09:01 28 MART 2024 GÜNDEMİ
08:51 Ahlat T Tipi’nde provakatif saldırı
08:42 Beyaz Saray’dan İsrail’i görüşmeye ikna çabaları
27/03/2024
23:59 Riha’da kitlesel halk buluşmaları: Halka hizmet DEM Parti ile gelecek
23:56 Halk buluşması mitinge dönüştü: Hiçbir kuvvet Êlih’in kafasını karıştıramaz
23:22 Riha’da gözaltına alınan 7 kişi serbest bırakıldı
21:41 Barikat Riha’dan DEM Parti’ye destek yürüyüşü
21:34 Agirî ve Wan'da gençlik şöleninde tecrit vurgusu
21:08 Serüven Kültür Dünya Tiyatro Günü’nde sokakta
20:53 Memurlar AKP çalışmalarına götürülüyor
20:36 Mêrdîn adayları sahada: Sesimiz sandıklardan güçlü çıkmalı
20:30 Tiyatro oyuncularından DEM Parti’ye destek
20:22 Haber Sen: TRT anayasal suç işliyor
20:05 Zana: İmralı kapıları açılsın
19:47 Emine Şenyaşar’ı ziyaret etmek isteyen EMEP’lilere engel
19:43 İzmir'de kadın katliamları protestosu: Örgütlenelim
19:38 Colemêrg’teki final mitingine kitlesel yürüyüşle çağrı yapıldı
19:15 İstanbul’da çok sayıda gözaltı
19:09 KHK eylemi 287’nci haftasında
18:54 Sêrt’te silahlı kavga: 4’ü ağır 8 yaralı
18:28 Bodrum’da kadınlar çocuk istismarını protesto etti
18:04 Erdoğan Êlih’de Ankara ve İstanbul için oy istedi
17:57 İHD Ankara Şube Ekoloji Komisyonu Yıllık Ekoloji Raporu’nu açıkladı
17:02 Türkdoğan TİHV ve İHD’yi ziyaret etti
16:51 DEM Partili adaylar: Adana için yeni bir tarih yazma vakti geldi
16:49 DEM Parti seçim çalışmasında: 1 Nisan'da zaferi kutlayacağız
16:47 Zana'dan Adalet Nöbeti'ne ziyaret: Annelerin mücadelesi olmasa dilimiz yok olurdu
16:38 Eğitim Sen: Cumhur İttifakı adayları okullarda propaganda yapıyor
16:22 Erdoğan Amed'de: Bu kardeşinize yüzde 28,5 oy çıkmışsa durup düşünmemiz lazım
15:50 Hatimoğulları'ndan Erdoğan'a: Çık sen kendini ıspatla
15:47 Emekliler: Sandıkta hesap soracağız
15:40 ÖHD, Marmara Bölgesindeki cezaeevlerine dair raporunu paylaştı
15:37 Hareketli seçmenler Muğla'dan yola çıktı
15:15 Mahkeme kararı verdi: Devletin öğrencilere yemek sağlama yükümlülüğü yoktur
15:12 Trabzon’da göçük: 3 işçi yaşamını yitirdi
15:10 Uçar: Bu seçim Şêx Seîd'e hakaret edenler ile Şêx Seîd'in torunları arasında
14:49 Belediyeden 'Yardıma muhtaç' kuyumcuya 70 bin TL yardım!
14:43 Cezaevinde rahatsızlanınca hastaneye kaldırıldı
14:30 Bayındır Qereyazî’de: Bu seçim, Kürtlerin dili, kimliği için referandumdur
14:20 DEM Parti'den Elkê'de sandık güvenliği eğitimi
14:18 Türkiyeli yetkili: Rusya saldırganlarını tutuklama talebi yoktu
13:49 Hrant Dink davası sanığı: İstihbaratı cinayetten bir gün sonra almış gibi rapor düzenledik!
13:44 Çewlig'de miting
13:40 Akkuyu'da maaşlarını alamayan işçiler iş bıraktı
13:28 Öğrenciler Erdoğan’ın mitingine taşındı
13:16 Baro ve STÖ’lerden CPT’ye İmralı çağrısı: Çözüm için adım atın
12:54 Açlık grevinde olan 5 tutsağa hücre cezası
12:37 Licik bilirkişi raporu: Zehirli kimyasalın Fırat’a taşınma riski var
12:18 Yargıtay Başkanı 6'ncı turda da seçilemedi
12:02 YNK: Kerkük'te Türkmen Cephesi ile anlaşan KDP ulusal değerleri sattı
11:35 Bakırhan: Üçüncü yol ağacının altında birleşelim
11:13 Yaşlı nüfus 5 yılda bir buçuk milyon arttı
11:00 Sınırdaki saldırılarda 10 kolber yaralandı
10:28 Roboskîliler: AKP'ye giden her oy üstümüze bomba olarak yağacak
10:27 Şirnex ve Riha'da ev baskınları
09:52 Hezro kırsalında askeri operasyon ve abluka
09:23 HRW ve Yurttaşlık Derneği: Depremle ilgili yetkililerin soruşturulmasına izin verilmeli
09:10 Gazeteci Ahmet’ten 155 gündür haber yok
09:09 Açlık grevi eylemi 122'nci gününde
09:08 'Bize ulaşan herkesi sandığa taşıyacağız'
09:07 Kayyım kadın merkezini yıllık bin 500 TL'ye kiraya verdi
09:06 AKP'liler ‘oy verme’ sözü karşılığında rüşvet dağıtıyor
09:04 Eşbaşkan adaylarından 'sandığa sahip çık' çağrısı
09:04 DAİŞ saldırıları: 2015 öncesi konumuna dönmek istiyor
09:03 Ege'den binlerce kişi kayyımları göndermeye gidiyor!
09:02 Hak savunucuları: Yıldız'ın tutuklanması insan hakkı ihlalidir
09:02 Kuzey ve Doğu Suriye'de yerel yönetim
09:01 Ayşe Gökkan: Merhamet dilemiyor, ataerkil yargıya baş eğmiyoruz
09:00 Dilovası’nda seçmenler değişim için sandığa gidecek
09:00 27 MART 2024 GÜNDEMİ
26/03/2024
23:59 Zana: Kürt halkı baskılara karşı boyun eğmedi, eğmeyecek
23:52 30 yıl sonra 'Bijî berxwedana zindanan' sloganıyla karşılandı
23:02 WHO: Dêrazor’daki saldırıda bir çalışanımız yaşamını yitirdi
22:50 Mêrdîn’de kayıp gencin cesedi suda bulundu
22:35 Hezex’te coşkulu halk şöleni
22:06 Mêrdîn’de çalışmalarını hızlandıran adaylardan ilçe ve köy ziyaretleri
21:18 Kerboran’da yurttaşlardan AKP’li belediyeye tepki
20:54 Agrobay işçileri: Emeğimiz ve alınterimizi istiyoruz
20:45 Uçar: Atacağımız her adım herkesin geleceğini belirleyecek
20:15 Emine Şenyaşar’ın Adalet Nöbeti 62’nci gününde
20:07 Akademisyen Sirman serbest bırakıldı
19:25 Xana Axpar'da husumetli aileler barıştırıldı
19:00 AKP’nin Amed adayları oy karşılığında BİM kartı dağıtıyor
18:19 Ankara’da bir öğrenci yaşamına son verdi
17:51 DEM Parti'den Silopiya’da konvoy ile mitinge çağrı
17:42 ‘DEM Riha’ya, Riha DEM Parti’ye çok yakışacak’
16:21 Zana: Belediyeler zihinlerin temizlenmesi için önemli bir yer
16:15 Keskin ve Yarkın hakkında ceza istemi
16:05 Adalet Nöbeti’nde mücadele vurgusu
15:52 Colemêrg'teki polis şiddetine dair soru önergesi
15:32 DEM Parti sahada: İrademizi kayyımlardan geri almaya geliyoruz
15:20 DEM Parti hasta tutsaklar için Meclis araştırması istedi
15:17 Riha’da bir kadını katletme girişimi
14:54 Öğretmenevi’ndeki yolsuzlukla ilgili davada savcı değişikliği!
14:43 Sedyeyle cezaevine götürülen Yıldız için AYM'ye başvuru
14:27 516 isim ve kurumdan DEM Parti’ye destek açıklaması
14:26 Akademisyen Sirman'ın telefon görüşmesi suçlama konusu
14:17 Eski vekil Demirel ‘Cumhurbaşkanına hakaretten’ beraat etti
13:54 Kameraman Akkaya’nın tutukluluğunun devamına karar verildi
13:52 Tarihi Mêrdîn'de istinat duvarı çöktü
13:28 Yargıtay seçimleri: 5'nci turda da sonuç çıkmadı