Güvenli sokaklar, kreş, sığınma evleri ve kadınların sosyalleşebilecekleri alanlar için önemli bir zemin olan yerel yönetimlerdeki eril tahakküm, toplumsal cinsiyet eşitliği önündeki en büyük engellerden biri. Sorunlara yerelde, zamanında çözüm için önemli bir alan olan yerel yönetimler, toplumun yarısını oluşturmalarına rağmen kadının görünürlüğünün en az olduğu alanların başında geliyor. 2024 yerel seçimlerinde kadın belediye başkanları oranı yüzde 5,5’e çıkmış olsa da, bu oran kadınların karar alma süreçlerinde yeterince yer alamadığını ve yerellerde eşit bir temsilin sağlanamadığını gösteriyor. 

 

2014 yılı sonrası eşbaşkanlık sistemiyle birlikte bu oran biraz yükselse de, iktidarın kayyım politikası nedeniyle seçilmiş eşbaşkanların ve kimi belediye meclis üyelerinin görevlerinden alınmasıyla birlikte yeniden düştü. 31 Mart 2019 Yerel Seçimlerinde 45 kadın, belediyelerde yönetimlerin başına geldi ancak seçilen 2 kadın, Yüksek Seçim Kurulun'un KHK’liler kararı nedeniyle mazbatasını alamadığı için sayı 43’e geriledi. 31 Mart 2024 Yerel Seçimleri’nde seçilen kadınların sayısı bir önceki 2019 seçimlerine göre neredeyse iki kat arttı. Kadınlar 5 büyükşehir, 6 il, 64 ilçe ve 3 beldede yönetime geldi. 

 

DEM PARTİLİ BELEDİYELER 

 

Son seçimlerde Kürdistan’da birçok belediyeyi kayyımlardan geri alarak yönetime gelen Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi’nden  (DEM Parti) 30 kadın, aradan geçen 20 ayda kadın odaklı belediyecilikle çok sayıda çalışmaya imza attı. Özellikle kayyım döneminde kapatılan ve işlevsizleştirilen kurumlar tekrar açılarak, kadınların hizmetine sunuldu. Kadınların kamusal alanda görünürlüğünü artırmak ve yerel yönetimlerde kadınların ihtiyaç duyduğu hizmetleri hayata geçirmeye başlayan belediyeler, 20 ayda yüzlerce kadının yaşamına dokundu. Kadın dayanışmasının kurumsallaştığı kentlerde 37 Kadın Dayanışma ve Yaşam Merkezi, 9 Kadın Kent Bostanı, 5 JINKART projesini hayata geçirdi, 9 baro ve kurum protokolü imzaladı. 

 

Wan’dan Amed’e, Riha’dan Mêrdîn’e kadar birçok kentte yıllarca kapalı tutulan kadın kurumları yeniden açıldı. Rojin, Hebûn, Sinemxan, Nûjin, Binevş, Zîn, Meryemxan gibi isimlerle kurulan merkezler, kadınların dayanışma, eğitim, üretim ve hukuki destek mekanlarına dönüştü.

 

ÜRETİM ODAKLI ÇALIŞMALAR

 

Belediyeler, kadın emeğinin görünür olması için 15 üretim atölyesi, kadın pazarı ve meslek kursu açtı. Halı-kilim dokumadan tekstil ve kuaför atölyelerine kadar onlarca kadın kolektifi ekonomik yaşamda yerini aldı. 9 Kadın Kent Bostanı, yerel üretimde kadın öncülüğünü güçlendirdi. Wan, Ebex, Dêrîk, Nisêbîn, Şemrex ve Xawesor bostanlarında kadınlar hem doğayı hem de üretimi yeniden örgütledi.

 

ŞİDDETE KARŞI YERELDEN MÜCADELE 

 

Kadınların yaşam hakkını korumak için 8 belediye “Şiddete Karşı Tutum Belgesi” imzaladı. Wan, Begirî, Amed,Ferqîn, Rezan, Pasûr, Amed, Bajarênû ve Cizîr belediyeleri, kadına yönelik şiddetle mücadelede yerel mekanizmalar oluşturdu, 4 kentte Alo Şiddet Hattı yeniden devreye girdi.

 

BÜTÇE VE PROTOKOL DESTEĞİ 

 

Amed Büyükşehir Belediyesi, cinsiyet eşitliğini esas alan bütçe ile Kadın ve Aile Hizmetleri bütçesini 21 milyon TL’den 70 milyon TL’ye yükseltti. Belediyeler ayrıca 9 farklı baro, sendika ve kurumla protokol imzalayarak, kadınlara ücretsiz hukuki destek ve çalışma yaşamında eşitlik garantisi sağladı. 6 kentte kurulan Kadın Meclisleri ile kadınlar yerel yönetimlerin karar mekanizmalarına dahil edildi. Kadın dostu kentler anlayışıyla Muş, Amed, Riha ve Mêrdîn’de “Eşitlik Şartı” imzalanarak yerel demokrasiye yeni bir perspektif kazandırıldı. Kadın yöneticiler, verdikleri hizmet ve hayata geçirdikleri projelerle “Yerel yönetim kadınla özgürleşiyor, kent kadınla nefes alıyor” mesajını verdi. 

 

KENT KENT KADIN PROJELERİ 

 

WAN

 

* Yüzen Jin Kadın Kütüphanesi açıldı. 

 

* Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Araştırma Merkezi açıldı. 

 

* Kadın Destek Hattı kuruldu. 

 

* Şiddetle Mücadele Birimi aktifleştirildi. 

 

* Kadınlara ücretsiz hukuki destek sunmak için Van Barosu ile protokol imzalandı. 

 

* Şiddet Tutum Belgesi büyükşehir ve bütün ilçe belediyeler tarafından imzalandı. 

 

* Rojin Kadın Yaşam Merkezi açıldı. 

 

* Kadınlara ücretsiz ulaşım desteği içi JİNKART çıkartıldı. 

 

TÛŞBA (TUŞBA) 

 

* Kadın Politikalar Müdürlüğü açıldı.

 

* Hebûn Kadın Dayanışma Merkezi açıldı.

 

* Şiddete Karşı Tutum Belgesi imzalandı. 

 

* Wan Barosu ile Adli Yardım Protokolü imzalandı.

  

* Xanê Akdoğan Kadın Kent Bostanı açıldı.

 

* TÜM BEL-SEN ile memurlara yönelik ek sözleşme imzalandı. Sözleşme uyarınca kadın emekçilere yönelik sosyal iyileştirmeler yapılırken, ilk kez regl izni hakkı elde edilmiş olundu. 

 

* Bedesten Çarşısı’nda halı-kilim dokuma, İngilizce, filografi, epoksi ve dikiş-nakış kursları açıldı. 

 

* “Kadın Ormanı” projesi hayata geçirildi.

 

RIYA ARMÛŞÊ (İPEKYOLU)

 

* Riyaarmûşe Çilkezî Kadın Dayanışma Merkezi açıldı.

 

* Kent Kadın Bostanı kuruldu.  

 

* Bostaniçi Kadın Yaşam ve Kültür Merkezi açıldı. 

 

* Bebek Bakım ve Emzirme Odası projesi hayata geçirildi. 

 

* 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddetle Uluslararası Mücadele Günü kapsamında “Şiddete Karşı Tutum Belgesi” imzalandı.  

 

ARTEMET (EDREMİT) 

 

* Şamîram Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Birimi, Kadın Eğitim ve Sosyal Proje Geliştirme Birimi ile Kadın Ekonomisini Geliştirme Birimi kuruldu.

 

QELQELÎ (ÖZALP)

 

* Rindexan Kadın Dinlenme ve Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

WESTAN (GEVAŞ)

 

* Tamara Kadın Dinleme Tesisleri açıldı. 

 

ERDÎŞ (ERCİŞ)

 

* Kadın Danışma ve Destek ekibi kuruldu.

 

* Şiddetle Mücadele Birimi kuruldu. 

 

BEGIRÎ (MURADİYE)

 

* Sinemxan Kadın Yaşam ve Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* Kadınlara yönelik şiddet, taciz ve mobingi önlemek amacıyla “Şiddete Karşı Tutum Belgesi” imzalandı. 

 

* Komis köyünde Kadın Kent Bostanı projesi hayata geçirildi. 

 

EBEX (ÇALDIRAN)

 

* Zerif Xatun Dinlenme Evi açıldı. 

 

* Kadın Kent Bostanı hayata geçirildi.

 

* Jin Kütüphanesi açıldı. 

 

* “Kadın Ormanı” projesi hayata geçirildi.

 

ELBAX (BAŞKALE)

 

* Yün iplik atölyesi açıldı. 

 

* Sosin Cil û Berg atölyesi açıldı. 

 

* Kadın Dinlenme Tesisleri açıldı.  

 

PAYIZAVA (GÜRPINAR) 

 

* Destar Kadın Dinlenme Evi açıldı. 

 

* Xawesor Kent Kadın Bostanı hayata geçirildi. 

 

SERAV (SARAY)

 

* Serav Kadın Yaşam Merkezi açıldı. 

 

* Halı dokuma atölyesi açıldı. 

 

ŞAX (ÇATAK)

 

*Meryemxan Kadın Dinlenme Evi açıldı. 

 

AMED (DİYARBAKIR)

 

* Amed Büyükşehir Belediyesi, Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi’nin (CEMR) “Avrupa Yerel Yaşamda Kadın-Erkek Eşitliği Şartı” protokolünü imzaladı.

 

* Cinsiyet eşitliğini sağlamaya dönük bütçelendirme yapıldı. 2024 seçim öncesi 21 milyon TL olan Kadın ve Aile Hizmetleri Dairesi Başkanlığı’nın bütçesi 2025 yılında 70 milyon TL’ye çıkarıldı. 

 

* Otobüslerinde kullanılan JINKART uygulaması hayata geçirildi.

 

* Toplumsal cinsiyet eşitliğini desteklemeye yönelik mesleki kurslar açıldı. 

 

* Tıbbi ve Aromatik Bitki Yetiştiriciliği için 5 Kadın Yaşam Merkezi’nde eş zamanlı atölyeler açıldı. 

 

* Tekstil, kuaför, okuma-yazma, resim kursları açıldı. 

 

* Kadın Otobüs Şoförü Ehliyet Eğitimi projesi hayata geçirilerek, eğitimi tamamlayan ve yeterliliği sağlayan 11 kadın şoför olarak istihdam edildi. 

 

* İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin “Adettendir Üretiyoruz Projesi”  işbirliği ile “Döngümüzle Dönüşüyoruz” adıyla Kadın Yaşam Merkezlerinde yıkanabilir Ped atölyeleri açıldı. 

 

* 2001 yılında Sûr ilçesinde kurulan Diyarbakır Kadın Sorunlarını Araştırma ve Uygulama Merkezi (DİKASUM) 8 yıl sonra yeniden kadınların hizmetine açıldı. 

 

* Kadına yönelik şiddetle mücadele mekanizmalarından biri olan Alo Şiddet Hattı 444 36 21 numaralı hatla yeniden açıldı. 

 

*Amed Büyükşehir Belediyesi ve Diyarbakır Baro Başkanlığı arasında şiddete maruz bırakılan kadınlara hukuki destek sağlamak amacıyla “Kadınlara Adli Yardım ve Belediye Personeline Yönelik Eğitim Hizmeti Alınması İşbirliği Protokolü” imzalandı. 

 

PASÛR (KULP)

 

* JINKART uygulaması hayata geçirildi.  

 

BISMÎL (BİSMİL) 

 

* Eski Köy Garajı’nda Kadın Emeği Pazarı kuruldu. 

 

* Nûjin Kadın Yaşam ve Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* JINKART uygulamaya geçirildi.  

 

XANAAXPAR (ÇINAR) 

 

* JINKART uygulamaya geçirildi. 

 

* Amed Barosu ile işbirliği protokolü imzalandı. 

 

* GABB ile tarımsal yaşam kompleksi komisyonu kuruldu. 

 

DÎCLE (DİCLE) 

 

* Kadın Dinlenme Evi açıldı. 

 

ERXANÎ (ERGANİ)

 

* Kadın Emeği Semt Pazarı açıldı. 

 

XANÎ (HANÎ) 

 

* Kadın Dinlenme Merkezi yeniden hizmete açıldı. 

 

PEYAS (KAYAPINAR)

 

* Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* Peyas Kadın Eserleri Kütüphanesi açıldı. 

 

* DTSO ile kadınları mesleki açıdan geliştirmek için protokol imzalandı. 

 

* 49 kadının katılımıyla üretim grupları kuruldu. 

 

FERQÎN (SİLVAN)

 

* Nudem Kadın Dayanışma ve Yaşam Merkezi açıldı. 

 

* Halı ve Kilim Dokuma Kursu, Dikiş-Nakış Kursu ve Erbane kursu açıldı. 

 

* Kadın Meclisi kuruldu. 

 

* Rojin Kabaiş Parkı açıldı. 

 

* Amed Barosu ile imzalanan protokolle şiddette uğrayan kadınlara hukuki destek verilmesi kararlaştırıldı. 

 

SÛR (SUR) 

 

* Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* Bağıvar’da Mahallesi’nde Kent Kadın Bostanı hayata geçirildi. 

 

* Kadın Meclisi kuruldu. 

 

* “Yoksulluğun Kadın Hali” projesi faaliyete girdi. 

 

REZAN (BAĞLAR)

 

* Rojin Kabaiş Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* Kadın Sığınma Evi açıldı. 

 

* Fatih Mahallesi’nde Kardelen 2 Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* Kadın Meclisi kuruldu.

 

* Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi’nin Avrupa Yerel Yaşamda Kadın-Erkek Eşitliği Şartı imzalandı.

 

* Kadın Korosu ve Kadın Halk Oyunları Grubu kuruldu. 

 

BAJARÊNÛ (YENİŞEHİR)

 

* Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi’nin Avrupa Yerel Yaşamda Kadın-Erkek Eşitliği Şartı imzalandı. 

 

* Binevş Kadın Merkezi açıldı. 

 

* Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Kadına Yönelik Şiddeti Önlemeye Yönelik Tutum Belgesi imzalandı. 

 

* Alo Şiddet Hattı açıldı. 

 

LÎCE (LİCE) 

 

* Kadın Meclisi kuruldu. 

 

* Kadın Dinlenme Merkezi açıldı. 

 

MUŞ

 

*Muş Barosu ile imzalanan protokol kapsamında; maddi durumu yetersiz ve şiddete uğrayan kadınlara ücretsiz hukuki danışmanlık sağlandı. 

 

* Kadın ve Aile Hizmetleri Müdürlüğü kuruldu. 

 

* Kadın Dinlenme Merkezi ile Kadın Taziye Evi açıldı. 

 

* Kadınların üretim yoluyla ekonomik bağımsızlık kazanmaları amacıyla Salça Üretim Kooperatifi kuruldu. 

 

* Türkiye Belediyeler Birliği ile Kadın Dostu Kentler Projesi kapsamında protokol imzalandı. 

 

* Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

GIMGIM (VARTO)

 

* Kadın Dinlenme Evi açıldı. 

 

KOP (BULANIK)

 

* Evrim Kadın Dinleme Merkezi açıldı.  

 

TETWAN (TATVAN) 

 

* Tetwan Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

MÊRDÎN/ARTUKLU

 

* Kadın Kent Bostanı hayata geçirildi. 

 

* Kadın Dayanışma Merkezi açıldı.

 

DÊRÎK (DERİK)

 

* Kadın Kent Bostanı hayata geçirildi. 

 

ŞEMREX (MAZIDAĞ)

 

* Kadın Kent Bostanı hayata geçirildi. 

 

* Kasım ayı meclis toplantısında, “Toplumsal Cinsiyete Dayalı Şiddetle Mücadele Tutum Belgesi” oy birliğiyle kabul edildi.

 

NISÊBÎN (NUSAYBİN)

 

* Kadın Kent Bostanı hayata geçirildi.

 

* Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

AGIRÎ (AĞRI)

 

* Zîn Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* Kadın şoför uygulaması başlatıldı. 

 

* Agirî Barosu ile kadınlara hukuki destek için protokol imzalandı.

 

* Kadın Dinlenme Merkezi açıldı. 

 

* Kadınlara ücretsiz ulaşım kartı sağlandı. 

 

BAZÎD (DOĞUBEYAZIT) 

 

* Kadın Kafe açıldı. 

 

* Kadın Spor Salonu açıldı. 

 

* Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

CIZÎR (CİZRE)

 

* Kadın El Emeği Pazarı kuruldu. 

 

* Kadın Köy Pazarı kuruldu.  

 

* Alo Şiddet Hattı kuruldu. 

 

* Kadınlara ücretsiz ulaşım için JINKART uygulaması başlatıldı. 

 

* Kezî Kadın Yaşam Merkezi açıldı.  

 

* Kadınlara hukuki destek için Şirnex Barosu ile protokol imzalandı. 

 

WERANŞAR (Viranşehir)

 

* Kadın Dinlenme Evi açıldı. 

 

PIRSÛS

 

* Kadın Dinlenme Merkezi açıldı. 

 

* 8 Mart Kadın Parkı açıldı. 

 

* Kadın Dayanışma ve Yaşam Merkezi açıldı. 

 

* Kadın Meclisi kuruldu. 

 

SEREKANIYÊ (CEYLANPINAR)

 

* Kadın Dayanışma Merkezi açıldı. 

 

* Kadın Meclisi kuruldu. 

 

CÛRNEREŞ (HİLVAN)

 

* Kadın Dinlenme ve Dayanışma Evi açıldı. 

 

* Kadın Meclisi kuruldu. 

 

* Kadınlara hukuki destek sağlamak amacıyla Riha Barosu ile protokol imzalandı. 

 

* Meryemxan Parkı açıldı. 

 

MA / Zeynep Durgut