RIHA - Kürt siyasal hareketi, HEP’ten HDP’ye kentteki oy sayısını 13 binden 300 bine çıkarırken, Emek ve Özgürlük İttifakı’nın çatısı altında seçime giren Yeşil Sol Parti, 14 Mayıs’ta Riha'da bir ilki gerçekleştirmeyi hedefliyor. 

 

Türkiye ve Kurdistan’da, 14 Mayıs’ta gerçekleşecek genel seçimlerde 64 milyon 191 bin 285 kişi oy kullanacak. Cumhurbaşkanı ve 28. dönem milletvekillerinin belirleneceği seçimde, 14 milletvekilinin seçileceği Riha’da ise 1 milyon 93 bin 782 yurttaşın sandık başına gitmesi bekleniyor. Kentte sürekli büyüyerek gelen Kürt siyasal hareketi de bu seçimlerde kıyasıya bir mücadele yürütecek. Emek ve Özgürlük İttifakı çatısı altında Yeşiller ve Sol Gelecek Parti (Yeşil Sol Parti) listesinden seçimlere girecek olan Kürt siyasal hareketi, bir önceki seçimler baz alındığında hem yerel, hem genel, hem de Cumhurbaşkanı seçimlerinde en fazla oyu alan ikinci parti konumunda. Bu seçimlerde kenttin birinci gücü olma iddiasında olan Kürt siyasal hareketi, seçimlerde sürekli yükselen bir istatistik sergiledi. Hiç vekil çıkaramamadan 5 vekile, ilçe ve belde belediyelerine uzanan büyüme endeksini 1989’dan 2023’e kadar derledik.

 

GENEL SEÇİMLER

 

* Kürt siyasal hareketi, 7 Haziran 1990’da kurulan Halkın Emek Partisi (HEP) ile yüzde 10’luk baraj sorunu nedeniyle Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) listelerinden Riha’da ilk kez 20 Ekim 1991’de erken olarak gerçekleşen genel seçime girdi. Türkiye ve Kurdistan genelinde Meclis’e 21 milletvekili gönderen HEP, Riha’dan vekil çıkaramadı. Kent genelinde 287 bin 129 oy kullanılırken, bunun 59 bin 365'ni yani yüzde 20,67'sini SHP aldı. 

 

* HEP, 14 Temmuz 1993’te kapatılınca yerine Demokrasi Partisi (DEP) kuruldu. Fakat seçimlere kısa bir süre kala DEP de kapatılınca bu sefer Halkın Demokrasi Partisi (HADEP), 24 Aralık 1995’teki gerçekleşen genel seçimlere katıldı. 95’teki genel seçimlerde Riha genelinde 9 vekil için 351 bin 731 oy kullanılırken, oyların 48 bin 265’ini, yani yüzde 13,7’sini alan HADEP, Riha’dan vekil çıkaramadı.

 

* 18 Nisan 1999’da gerçekleşen genel seçimlere de HADEP ile giren Kürtler, Riha’da oylarını artırarak 69 bin 900’e çıkardı. Kent genelinde 422 bin 185 oy kullanılırken, bunların yüzde 16’sını alan HADEP, vekil çıkaramadı. 

 

* 2002 yılına gelindiğinde HADEP hakkında kapatma davası olduğu için Kürt siyasal hareketi, bu sefer genel seçimlere Demokratik Halk Partisi (DEHAP) ile girdi. DEHAP, Riha’da oylarını 83 bin 600’e yükselti. Kent genelinde 432 bin 230 kullanılırken, bunun yüzde 19,28’ini DEHAP aldı, ancak ülke genelinde uygulanan yüzde 10 barajını geçemediği için vekil çıkaramadı. 

 

* Aradan 5 yıl geçtikten sonra 2007’de gerçekleşen genel seçimlere Türkiye genelinde bağımsız adaylarla seçimlere giren Kürt siyasal hareketi, Riha’dan ilk defa bir milletvekili meclise gönderdi. Kent genelinde 444 bin 915 oy kullanılırken, bunun 90 bin 127 oyunu alan İbrahim Binici, yüzde 20,14 oy oranıyla Kürt siyasal hareketin temsilcisi olarak meclise gitti. 

 

* 2011 yılında gerçekleşen genel seçimlere de bağımsız adaylarla giren Kürt siyasal hareketi, Riha’da oylarını iki katına çıkartarak bu sefer iki milletvekili meclise gönderdi. Kent genelinde 676 bin 512 oy kullanılırken Kürt siyasal hareketin adayları olan İbrahim Binici ve İbrahim Ayhan 182 bin 915 oy alarak yüzde 26,97 oy oranıyla milletvekili seçildi. 

 

* Kürt siyasal hareketi, 7 Haziran 2015’te ise ittifak ile oluşturulan Halkların Demokratik Partisi (HDP) ile parti olarak genel seçimlere katıldı. HDP, 12 Eylül darbecileri tarafından Kürtlerin meclise girmemesi için oluşturulan yüzde 10’luk barajı yerle bir etti. Riha’da 297 bin 493 oy ile genel oyların yüzde 38,1’ni alan HDP, kentten 5 milletvekili çıkardı. 

 

* 7 Haziran’ın sonuçlarını hazmedemeyen AKP-MHP iktidarı, erken seçim kararı aldı. AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “400 vekil verin kurtulun” diyerek tüm muhalifleri tehdit ederken, ülkenin birçok yerinde canlı bombalar patlatıldı. Suruç ve Ankara Gar katliamları bu süreçte yaşandı. Kaos ortamında gerçekleşen 1 Kasım seçimlerinde HDP Riha’da, 232 bin oy alarak 3 milletvekili çıkardı. Kentte kullanılan 826 bin 823 oyun yüzde 28,1’ini alan HDP, yine barajı geçti. 

 

* Türkiye’de en son 2018’de gerçekleşen genel seçimlere katılan HDP, Riha'dan 4 vekil çıkardı. 251 bin 779 oyla kentteki oyların yüzde 28,9’unu alan HDP, kentte en güçlü ikinci siyasi parti konumunu korudu. 

 

YEREL SEÇİMLER

 

* Kürt siyasal hareketi, Riha’da yerel seçimlerde ilk seçilmişini 1989 yılında Demokratik Sol Partisi’nden (DSP) seçilen Fadıl Kılıç ile kazandı. 1989’da Pirsûs ilçesinin Aligor (Onbirnisan) beldesinde DSP’den belediye başkanı adayı olarak seçimlere giren Kılıç, 7 Haziran 1990’da HEP’in kurulmasıyla DSP’den istifa edip HEP’e geçti. Böylelikle Fadıl Kılıç, Kürt siyasal hareketinin Riha’da ilk belediye başkanı oldu.  

 

* 27 Mart 1994’teki yerel seçimler için hazırlık yapan DEP yöneticileri ve bürolarına yönelik saldırılar gerçekleştirilmeye başlandı. DEP Genel Merkezi ile parti binaları ve yöneticilerinin bombalı ve silahlı saldırılara maruz kalması üzerine parti, 25 Şubat 1994’te seçimlerden çekilme kararını duyurdu. 

 

* Yerel seçimlerde ilk olarak 18 Nisan 1999’da HADEP ile Riha’da seçimlere giren Kürt siyasal hareketi, Riha merkezde aday gösterdiği Bozan Yücel,  13 bin 891 oy ile yüzde 14,57 oy aldı. 

 

-Riha’nın Xelfetî (Halfeti) ilçesine bağlı Gogan (Yukarıgöklü) belde belediyesi için HADEP’ten aday olan Mehmet Gürler, oyların 53,7’sini alarak belediye başkanı oldu. 

 

- Pirsûs (Suruç) Belediyesi için HADEP’in adayı Nahsan Ercan ise oyların yüzde 26,42’sini alarak belediye başkanı oldu. 

 

-Wêranşar (Viranşehir) Belediyesi için de HADEP’in adayı Emrullah Cin, oyların yüzde 38,05’ini alarak belediye başkanı seçildi. 

 

* 28 Mart 2004’te gerçekleşen yerel seçimlerinde Kürt siyasal hareketi Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) üzerinden seçimlere girdi. Riha merkez belediyesi için aday olan Feridun Yazar, oylarını iki kat artırmasına rağmen belediyeyi kazanamadı. 2004’teki yerel seçimlerde 22 bin 766 oy alan Yazar, merkezdeki oyların yüzde 23,76’sını aldı. 

 

- Serêkanîyê (Ceylanpınar) ilçesinde SHP’den aday olan İsmail Arslan oyların yüzde 49,31’ini alarak belediye başkanı oldu.

 

- Xelfetî’nin (Halfeti) Gogan (Yukarıgöklü) beldesinde SHP’nin adayı olan Hüseyin Öğretmen de oyların yüzde 55,9’unu alarak belediye başkanlığını kazandı. 

 

- Pirsûs (Suruç) Belediyesi için SHP’den aday olan Ethem Şahin oyların yüzde 32,23’ünü alarak belediye başkanı seçildi. 

 

- Wêranşar (Viranşehir) Belediyesi içinde yine aday olan Emrullah Cin, yüzde 41,67 oy alarak ikinci kez belediye başkanı seçildi. 

 

* 29 Mart 2009’da gerçekleşen yerel seçimlere Demokratik Toplum Partisi (DTP) ile giren Kürt siyasal hareketi, Riha’da 5 belediye başkanlığını kazandı. 

 

- Riha merkezde seçimlere giren DTP adayı Samet Atabay, 18 bin 954 oy alarak toplam oyun yüzde 10,6’sını aldı.

 

- Serêkanîyê (Ceylanpır) ilçesinde DTP’nin adayı olan İsmail Arslan oyların yüzde 44,8’ini alarak belediye başkanı seçildi. 

 

- Xelfetî’nin (Halfeti) beldesi olan Gogan’da (Yukarıgöklü) DTP’nin adayı Bazo Yılmaz oyların yüzde 54,6’sını alarak kazandı.

 

- Pirsûs (Suruç) ilçesinde DTP’nin adayı Ethem Şahin oyların yüzde 42’sini alarak belediye başkanlığını kazandı.

 

- Pirsûs (Suruç) ilçesine bağlı Aligor (Onbirnisan) beldesinde DTP’nin adayı İbrahim Halil Parıldar oyların yüzde 54,8’ini alarak belediye başkanlığına seçildi. 

 

- Wêranşar (Viranşehir) ilçesinde DTP’nin adayı ve şu an tutuklu olan DTK  Eşbaşkanı Leyla Güven, oyların yüzde 46,2’sini alarak Viranşehir Belediye Başkanı oldu. 

 

* 30 Mart 2014’teki “büyükşehir yasası”yla yerel seçimlere Barış ve Demokrasi Patisi (BDP) ile geren Kürt siyasal hareketi, Riha’da Büyükşehir Belediyesi için Osman Baydemir’i aday gösterdi. Baydemir, 239 bin oy ile yüzde 30,5 oy aldı. Oy oranları bir önceki seçimlere göre çok fazla yükselmesine rağmen büyükşehir belediyesi başkanlığını kazanamadı.

 

- Hewag (Bozova) ilçesinde BDP’nin adayı Zeynel Taş, yüzde 45,8 ile, Xelfetî (Halfeti) ilçesinde BDP’nin adayı Mustafa Bayram 58,4 ile, Pirsûs (Suruç) ilçesinde BDP’nin adayı Orhan Şansal, yüzde 52 ile, Wêranşar (Viranşehir) ilçesinde BDP’nin adayı Emrullah Cin ise 48,1 oy alarak 3’üncü kez belediye başkanı oldu. 

 

* En son 31 Mart 2019’da yapılan yerel seçimlerde ise HDP ile seçimlere giren Kürt siyasal hareketi, Büyükşehir Belediyesi başkanlığı için Saadet Partisi’ni (SP) destekledi. SP’den seçime giren Sabahattin Cevheri, 308 bin 510 oy almasına rağmen büyükşehir belediye başkanlığını kazanamadı. HDP’nin sadece Pirsûs (Suruç) Belediyesi Eşbaşkanı adayı Hatice Çevik yüzde 59,3 oy alarak kazandı. 

 

CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ

 

* Türkiye’de 2014’ten önce meclis tarafından seçilen cumhurbaşkanı, yasada yapılan değişikliklerle artık halk tarafından seçilmeye başlandı. 2014’te yapılan ilk cumhurbaşkanı seçimlerinde HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ı aday gösteren Kürt siyasal hareketi, Riha’da 173 bin 691 oy aldı. Seçime katılım oranının yüzde 71,80’de kaldığı kentte, HDP’nin adayı Selahattin Demirtaş oyların yüzde 26,20’sini aldı. 

 

* Son olarak 2018’de gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçimleri için yine aday olan Selahattin Demirtaş, oylarını yüzde 30’dan fazla artırarak 207 bin 705 oy aldı. Kent genelinde seçime katılım oranı yüzde 81,24’te kalırken, bunun yüzde 24,6’sını Demirtaş aldı. 

 

MA / Ömer Akın