Van’ın Çatak ilçesinde bulunan Çataksuyu (Sortkin) Çayı üzerinde 2019 yılında inşaatına başlanan, yaşanan balık ölümleri ile çevreye verdiği zararlarla gündeme gelen “Saral-3” Hidroelektrik Santrali’nin faaliyetlerine dönük açılan “Yürütmeyi durdurma” davası sonuçlandı. Santrale ilişkin karar veren Van 4. İdare Mahkemesi, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu raporunun kriterlere uygun hazırlanmadığına dikkat çekti. Bilirkişi raporlarında da yine onlarca ihmal sıralandı. 

 

BİTKİ ÖRTÜSÜ BOZULDU, SU AKIŞ REJİMİ DEĞİŞTİ

 

Hazırlanan Bilirkişi Raporu’na istinaden kararını açıklayan mahkeme, HES etkilerine bakıldığında inşaat aşamasında bitki örtüsünün bozulması ve inşaat aşamasından sonra iyileştirme çalışmalarının yapılmaması, gerek iklimsel unsurlardan gerekse de projeden kaynaklı doğal sucul ekosisteminin bozulmasının net olarak görüldüğüne dikkat çekti. Bölgede son dönemlerde doğal dere yatağında endemik tür olan kırmızı benekli alabalık türlerine rastlanılmaması, mevcut balıkların da çevredeki alabalık tesislerinden kaçan istilacı balıklar olduğu tespit edildiğine dikkat çeken mahkeme, “ Projenin ÇED raporunda inşaat aşamasında ve kazı esnasında oluşacak olan hafriyat miktarı ile ilgili bilgiler olmasına rağmen keşif esnasında hafriyat için herhangi bir depolama alanın olmadığı gözlemlenmiştir. Bunun dışında tesiste atık depolama noktası bulunmamaktadır. HES projeleri çökelme ve yükleme havuzlarında su tutma ve suyun akışından enerji prensiplerine göre çalıştığından doğal su akış rejimlerinde değişim ve risk oluşturmaktadırlar” denildi. 

 

YABAN HAYATI OLUMSUZ ETKİNLENDİ

 

Proje alanındaki doğal bitki örtüsünün iş makineleriyle bozulması ve işletme esnasında da doğal geçiş yollarının kapanmasıyla doğal yaban hayatının olumsuz etkilendiğine dikkat çeken mahkeme, firmanın inşaat aşamasında sonra bozulan bitki örtüsünün canlandırılması ve iyileştirme çalışmalarının yapılacağına dair taahhütte bulunduğu halde hiçbir çalışma yapılmadığı da vurgulandı. Bölgenin 2’inci derecede deprem bölgesi olduğu, proje güzergahında yer yer akma/kayma izine rastlandığına vurgu yapan mahkeme, ‘Dava dosyası kapsamında yapılan incelemelerde projede patlatma ile ilgili herhangi bir bilgi/belgeye ulaşılmamıştır. Bu bölgelerde yapılacak ağaç kesilmesi ve şiddetli/kontrolsüz bir patlatma heyelan ve çığ riski doğuracaktır. Projenin ÇED raporunda inşaat aşamasında ve kazı esnasında oluşacak olan hafriyat miktarı ile ilgili bilgiler olmasına rağmen keşif esnasında hafriyat için herhangi bir depolama alanın olmadığı gözlemlenmiştir. Evsel atıkların toplanıldığı çöp konteyneri tespit edilmiştir. Bunun dışında tesiste atık depolama noktası bulunmamaktadır” denildi. 

 

‘BALIK VARLIĞI SONA ERECEK’

 

Son 6 ayda HES tesislerinin hiçbir şekilde denetlenmediğine yine suda yaşayan canlıların ölme riski bulunduğuna dikkat çekiler kararda şu ifadeler yer aldı: “Regülatörden her ne kadar projeye uygun ve kullanılabilir bir balık geçidi bırakılmış olsa da bu geçitlerden can suyu geçişlerini olmadığı, balıkların geçişi için yeterli miktarda ( ve hatta 1. Regülatörden keşif günü itibari ile hiç suyun bırakılmadığı ) 1. Regülatör ile 2. Regülatör arasında yaklaşık 1 kilometre alanda can suyunu hiç olmadığı ve eski kadim dere yatağının faal olmadığı dikkate alındığında evveliyatında derede yaşayan alabalık, kırmızı benekli alabalık, kurbağalar, algler, planktonlar, zooplanktonlar ve mikroorganizmaların varlıklarının sona ereceği ve ölümlerine neden olacağı tarafımızca gözlemlerle tespit edilmiştir.”

 

İŞLEM İPTAL EDİLDİ

 

Bilirkişi raporunda belirtilen hususların da dikkate alınarak ÇED sürecinin yeniden işletilmesi gerektiği sonucuna varan mahkeme, “Van ili, Çatak ilçesi, Dicle Havzası, Sortkin Deresi üzerinde Gökkartal Enerji Elektrik Üretim Limited Şirketi tarafından kurulan ‘Saral-3 Regülatörü ve HES’ projesi ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce verilen ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu’ kararında bu haliyle hukuka uygunluk bulunmamaktadır. Bu nedenle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir” denildi.