CENEVRE- BM’nin hazırladığı rapora göre Suriye'de gözaltında insanlık dışı uygulamalar yaşanırken, Türkiye’ye bağlı gruplar Kürtlere yönelik sistematik işkence ve insanlığa karşı suç kapsamına giren suçlar işliyor.
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi’nin 53. İnsan Hakları Oturumları İsviçre’nin Cenevre kentinde devam ediyor. Oturumda bugün, Birleşmiş Milletler'in Suriye Arap Cumhuriyeti Bağımsız Uluslararası Soruşturma Komisyonu, "Sonu Yok: Suriye Arap Cumhuriyeti'nde İşkence ve Kötü Muamele 2020-2023" başlıklı raporunu sundu. Rapor, 1 Ocak 2020 ve 30 Nisan 2023 tarihleri arasında Suriye'deki gözaltı tesislerinde devam eden sistematik işkence, zalimane, insanlık dışı ve aşağılayıcı muameleler ile zorla kaybetmelere dair durumları ele alıyor.
Bağımsız Uluslararası Suriye Araştırma Komisyonu tarafından 2020 ve 2023 yılları arasında gerçekleştirilen 254 röportaja dayanan rapor, özellikle Suriye hükümetine ait tutukevlerinde ve silahlı gruplar tarafından kontrol edilen bölgelerde yaşanan işkence ve kötü muamele vakalarını ele alıyor.
İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE RİSKİ
Rapor, Suriye hükümeti kontrolündeki bölgelerde yaşayan ve son yıllarda geri alınan bölgelerdeki kişiler için, ayrıca yurtdışındaki Suriye vatandaşları için işkence ve kötü muamele riskinin önemli olduğunu belirtiliyor. Bu risk, özellikle komşu ülkelerden ve diğer yerlerden Suriye'ye geri dönmeye zorlanan Suriyeli mülteciler ve sığınmacılar için endişe verici olduğu kaydediliyor.
Devlet düzeyinde, bu çabaların Suriye'yi İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezalandırma Sözleşmesi (CAT) ihlallerinden sorumlu tutmayı içerdiğine vurgu yapılan raporda, ayrıca, dayak, elektrik şokları, cinsel şiddet ve tutukevlerindeki insanlık dışı koşullar dahil olmak üzere kullanılan işkence ve kötü muamele türlerine dair ayrıntılı veriler sunuyor.
SURİYE ULUSAL ORDUSU VE TÜRKİYE’YE BAĞLI GRUPLAR
Suriye Ulusal Ordusu'nun (SNA) ve ondan evrilmiş silahlı grupların, Türkiye liderliğindeki operasyonların ardından 2016'dan bu yana Kuzey ve Doğu Suriye'nin bazı bölgelerinde, Efrin'de 2018'den bu yana ve Fırat Nehri'nin doğusunda, Rakka ve Hasakah dahil olmak üzere 2019'dan bu yana faaliyet gösterdiği belirtiliyor.
‘SAVAŞ SUÇLARI İŞLENDİ’
Rapora göre SNA, işkence ve zalimane muamele, rehine alma, cinsel şiddet ve zorla kaybolma eylemleri dahil olmak üzere savaş suçları işledi. Bu tür ihlallerin 2020'den bu yana belgelendiği tesisler arasında SNA'nın bireysel fraksiyonları (Suleiman Shah, Hamza, Sultan Murad, Ahrar al-Sham, Ahrar al-Sharqiyah, Faylaq al-Sham ve Muhammad al-Fatih dahil) tarafından işletilen hapishaneler ve geçici tesisler de bulunuyor.
SURİYE DEMOKRATİK GÜÇLERİ
Raporda, Suriye Demokratik Güçleri (QSD) ve Suriye Ulusal Ordusu (SNA) gibi devlet dışı silahlı grupların kontrolü altındaki tesislerde işkence ve kötü muamele vakalarına dikkat çekildi. Raporda, QSD kontrolü altındaki tesislerde 2020'den bu yana belgelenen ihlaller arasında Hasakah şehrindeki Al Sina'a hapishanesi; diğer hapishaneler ile QSD veya Kürt iç güvenlik güçleri (Asayiş) tarafından işletilen geçici tesisler ve Hol ve Roj kampları bulunuyor.
CİNSEL ŞİDDET VE KADIN TUTUKLULAR
Gözaltı merkezlerindeki cinsel şiddet vakalarına dikkat çekilen raporda, özellikle erkek tutukluların cinsel şiddete maruz kaldığına dair önemli bir alt raporlama olduğu belirtiliyor. Raporda ayrıca, Suriye hükümeti gözaltı tesislerindeki erkeklerin çoğunun cinsel şiddete maruz kaldığı belirtildi.
Raporun devamında çok sayıda kadının cinsel şiddete, tecavüze, tecavüz tehdidine, cinsel işkenceye, tacize ve aşağılamaya maruz kaldığı ifade edildi.
GÖZALTI KOŞULLARI VE GÖZALTINDA ÖLÜMLER
Raporda, gözaltında ölümlerin belgelendiği ve bu durumun insanlığa karşı suç niteliği taşıdığı belirtilen raporda, gözaltı tesislerindeki koşulların insanlık dışı olduğuna yer verildi.
Gözaltında ölümlerin, yetersiz gıda, içme suyu veya tıbbi bakım nedeniyle, hatta COVID-19 nedeniyle olabileceğine de vurgu yapılıyor. Ayrıca, bazı tutukluların kötü dövüldüğü ve bir daha asla görülmediği, muhtemelen öldürüldüğü de raporda vurgulanıyor.
ZORLA KAYBEDİLMELER
Suriye'deki zorla kaybedilme vakalarının devam ettiğine dikkat çekilen raporda, SNA'nın kontrol ettiği tesislerde tutulan bazı kişilerin işkence sonucu öldüğü belirtildi. Raporda, özellikle 2022'nin Aralık ayında SNA sivil polis gözetiminde ölen Kürt avukat ve 2022'nin Ekim ayında Ahrar al-Sham'ın gözetiminde ölen bir başka kişiye yer verildi.
SNA'nın kontrol ettiği tesislerde tutulan kişilerin genellikle gıda ve ilaçlara sınırlı eriştiği, 2 kişinin de doktor veya hijyen ürünleri talep ettiklerinde dövüldükleri kaydedildi.
Ayrıca SNA'nın kontrol ettiği tesislerde cinsel şiddet vakalarının da yoğun olarak belgelendiği ifade edildi.
MA/ Rüştü Demirkaya