ANKARA - NATO Zirvesi’nde görüşecek olan ABD Başkanı Biden ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın gündeminde, S-400, Suriye’deki gelişmeler ve Kabil'deki havalimanı için Türkiye'nin teklifi yer alıyor.
NATO Liderler Zirvesi, ABD Başkanı Joe Biden’in seçilmesini ardından ilk kez bugün toplanıyor. Zirvenin temel gündeminin Çin’in siyasal ve ekonomik olarak yükselişi olacak. Bu çerçevede Çin'in yükselişinin hem fırsatlar doğurduğu hem de bazı sınamalar ortaya çıkardığı NATO ülkeleri tarafından değerlendiriliyor.
ABD’nin bir önceki başkanı Donald Trump döneminin aksine Çin ile ılımlı bir ilişki belirleyecek olan NATO, Çin’e karşı düşmanca tutumu benimsemiyor. Ancak son yıllarda Çin'in artan silahlanması da göz önünde bulunduruluyor. Çin konusunda Asya-Pasifik ortaklıklarının öneminin zirvede vurgulanması bekleniyor.
Zirvenin başlıca konularından biri de, Rusya’nın Kırım ve Ukrayna sınırında yaptığı askeri yığınak olacak. NATO yetkilileri, Rusya'nın tutumunu "saldırgan" şeklinde nitelendiriyor.
Beyaz Saray'dan NATO Liderler Zirvesi'ne yönelik yapılan yazılı açıklamada, "Rusya'nın saldırganlığını içeren stratejik ortam politikalar ve eylemler; Çin Halk Cumhuriyeti'nin ortaya koyduğu zorluklar ortak güvenliğimiz, refahımız ve değerlerimiz için; terörizm, siber tehditler gibi ulusötesi tehditler ve iklim değişikliği" konularını içerdiği belirtildi.
Biden’in zirvenin ardından 16 Haziran'da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile İsviçre'nin Cenevre kentinde bir araya gelecek ve bu konuları ikili baş başa ele alacak.
KONSEPT YENİLENECEK
Öte yandan zirvenin gündeminde NATO'nun amaçlarını ve güvenlik alanındaki temel görevlerini belirleyen 2010 Stratejik Konsepti'nin de yenilenmesi yer alacak. Mevcut Stratejik Konsept'in geçerli bölümlerine ek olarak bazı düzenlemelerin yapılmasıyla bugünün şartlarına göre tehditler ve sınamalar tarif edilecek.
NATO’nun bu çalışmaları aksatmadan devam ettirmesi için gereken maddi kaynak da zirvenin tartışma konusu olacak. Zirvede, NATO bütçesinin artırılmasına ihtiyaç duyulduğu ifade edilecek ancak bu duruma bazı üye ülkeler mesafeli duruyor.
Trump döneminde sık sık gündeme gelen “Amerika’nın çıkarı” söylemi üzerinden Avrupa ülkelerinden daha fazla harcama talebinde bulunuluyordu. Bu konuda Biden’in Trump dönemi öncesine döneceği ifade ediliyor.
ERDOĞAN-BİDEN GÖRÜŞMESİ
AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da bugün başlayacak zirve için dün Brüksel’e hareket etti. Birçok liderle bir araya gelecek Erdoğan, 5 aydır beklediği Biden görüşmesini de bugün zirvede gerçekleştirecek. İkilinin gündeminde, Kuzey ve Doğu Suriye’de yaşananlar, S-400 krizi, NATO’nun çekildiği Afganistan’ın başkenti Kabil’de bulunun Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı’nın korunup işletilmesi ve Libya’daki sorunlar olacak.
Erdoğan, Obama ve Trump döneminde olduğu gibi Biden’a da Suriye Demokratik Güçleri’ne (QSD) desteğin çekilmesi üzerinde duracağı belirtiliyor.
Erdoğan’ın Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı’nın kontrolü için de çantasında teklifiyle gittiği ve asker göndermeye hazır olduğu ifade ediliyor.
Öte yandan görüşme öncesi ABD-Türkiye arasındaki gerilim de artmıştı. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken'in "Türkiye'nin bazen, olması gerekenin aksine bir NATO müttefiki gibi davranmadığını" söylemişti. Blinken’in yaklaşımının da görüşmede gündeme gelmesi bekleniyor.
Ancak görüşmenin ana gerginlik sebebi Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sisteminin Türkiye’nin envanterinde bulunması olacak. ABD tarafı bu konuda geri adım atmazken, görüşme öncesi Türkiye’den yapılan açıklamalarda füzenin kullanımı konusunda ısrar sürüyor.
Erdoğan, Brüksel’e gitmeden önce "Patriotlar konusu var. Bu konuda da yine ABD sözünde durmamış bunları geri almıştır, geri alınca bizler de Rusya ile anlaşmaya gitmek suretiyle S400'ler konusunda adım attık, aldık... Bütün bunların yanında savunma sanayinde başlayıp da devam edemediğimiz konular var" açıklaması yapmıştı.
Biden'ın Ermeni Soykırımı'nı tanıma kararı konusunda bilgi vermek için Erdoğan ile 23 Nisan’da telefonda görüşmüştü. Erdoğan, en son yüz yüze 23 Ocak 2016 tarihinde İstanbul’da Biden ABD Başkan Yardımcısıyken görüşmüştü.
ERDOĞAN KİMLERLE GÖRÜŞECEK?
Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, Almanya Başbakanı Angela Merkel, İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nauseda ve Letonya Cumhurbaşkanı Egils Levits ile görüşecek olan Erdoğan’ın planları arasında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Hollanda Başbakanı Mark Rutte bir araya gelmek bulunuyor.
Ayrıca Erdoğan, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile de görüşecek.