ANKARA- 1934 yılında çıkarılan bir yasaya dayanarak 22 yıldır cezaevinde olan ağır hasta Mehmet Çelebi’ye 3 bin 951 TL yemek borcu çıkarıldı. Çalan, tepkisini “Devlet ödeyebiliyorsa ilk önce benden çaldığı 22 yıllık özgürlüğümün bedelini versin, ben de mecburen verdiği yiyeceğin parasını vereyim” diye gösterdi.

 

Ağırlaştırılmış müebbet cezasıyla 22 yıldır cezaevinde olan Mehmet Çelebi Çalan’a, Gelir İdaresi Daire Başkanlığı’na bağlı Toros Vergi Dairesi Müdürlüğü, 3 bin 951 TL “yiyecek bedeli” borcu tebliğ edildi. Bolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu Çalan’ın, behçet, prostat, astım, ülser, reflü, migren, sinüzit, alerji, miyopi, periferikvasküler (kan damarlarını etkileyen bozuklukları) ve kulak çınlaması gibi birçok hastalıklarla boğuşuyor. İnsan Hakları Derneği (İHD) raporlarında, “acil tahliye edilmesi gereken ağır hasta tutsaklar” listesinde olan Çalan’a çıkarılan borç 1934 yılında çıkartılan 2548 sayılı “ Ceza Evleriyle Mahkeme Binaları İnşası Karşılığı Olarak Alınacak Harçlar ve Mahkumlara Ödettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakkında Kanun”a dayandırıldı. 

 

84 YILDIR GÜNCELLENMEYEN YASA

 

Üzerinden 84 yıl geçen yasada, “Her mahkum cezaevinde bulunduğu müddetçe yiyecek bedelini ödemeye mecburdur” deniliyor. Yasaya göre, rutin aralıklarla tutuklulardan “yiyecek bedeli” tahsil edilebiliyor.

 

FAKİRLİK BELGESİ KUBUL EDİLMEDİ

 

Çalan, kendisine tebliğ edilen söz konusu 3 bin 951 TL yemek borcunu ödeyemeyeceğini Toros Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne fakirlik belgesi ekini de ekleyerek yazdığı bir dilekçe ile sunuyor. Ancak, Çalan’ın bu talebi Toros Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından “borucunuzun silinmesi dairemiz tarafından mümkün bulunmamaktadır” denilerek reddedildi.

 

YASAYA RAĞMEN REDDEDİLDİ

 

Uygulamada ise, yasa gereği tutuklunun borcu ödeyebilecek durumunun olup olmadığı incelenir. Borcu ödeyebilecek durumda olduğu halde borcu ödemeyen tutuklu için yasa, “Maliye dairelerince tahsili emval kanunu hükümleri tatbik olunarak borç tahsil edilir” hükmünü içeriyor. Yani icra işlemleriyle borcun tahsil edilebileceği belirtiliyor. Ancak yasa, tutuklunun borcu ödeyemeyecek durumda olmasının anlaşılması halinde (burada istenen fakirlik belgesi) tutuklulardan “yiyecek bedeli aranmaz” diyor. Çalan’ın borcu ödeyemeyeceğini belgelemesine rağmen talebi reddedildi.

 

‘DEVLET GELİR ELDE EDİYOR’

 

Avukat Gulan Çağın Kaleli, 22 yıldır cezaevinde olan Çalan’ın tutukluluk koşullarında bu borcu nasıl ödeyeceğini sorarak, bu durumun ayrı bir cezalandırma yöntemi olduğunu söyledi. Kaleli, “Devlet zaten insanlık onuruna aykırı uygulamaların ayyuka çıktığı hapishanelerde bir de ayrıca bir cezalandırma yöntemi olarak giderlerin hükümlüler tarafından karşılanmasını beklemektedir. Son dönemlerdeki tutuklama ve akabindeki hüküm gerekçelerine bakılacak olursak artık devlet hükümlüler üzerinden de bir gelir elde etme yöntemine yıllardır başvurduğu görülmektedir. Kaldı ki hükümlüler maddi açıdan onlarca zorluk içerisinde olmasına ve ailelerinin onca zorluklarla evlatlarının görüşüne gitmelerine ve hapishanedeki ihtiyaçlarını zar zor karşıladıklarını görüyoruz. Bu da yetmezmiş gibi mahpuslardan kaldıkları süre boyunca kimi giderleri karşılamalarını beklemek haksızlık olacaktır” diye konuştu.  

 

‘AKIL KARI DEĞİL’

 

İHD Merkez Yürütme üyesi Nuray Çevirmen ise, uygulamanın “akıl karı” olmadığını belirterek, “Cezaevinde olan bir insanın çalışıp bir gelire sahip olamayacağı düşünülerek böyle bir borcun çıkarılması, bunun da tahsil ettirilmeye çalışılması akıl karı değil. Bu kişi zaten çok yoksul. Geçimini cezaevinde olmasından dolayı kendisi de sağlayamıyor. Ailesinin kendisine göndermiş olduğu çok cüzi miktarlarda ki parayla ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir mahpus. Dolayısıyla böyle bir uygulamanın kesinlikle kaldırılması gerekiyor” diye tepki gösterdi.

 

‘22 YILLIK ÖZGÜRLÜĞÜMÜN BEDİLİNİ VERSİN’

 

Cezaevinden mektupla ajansımıza ulaşan Çalan ise, durumu şu sözlerle özetledi: “Türkiye Cumhuriyeti Devleti bana müebbet ağır hapis cezası vererek 22 yıl boyunca özgürlüğümden, eşimden, çocuklarımdan, ailemden, kardeşlerimden, dostlarımdan, geleceğe dair hayallerimden, toplum ve toplumsallıktan, doğa ve doğal yaşam alanlarından kopararak; çalışmaktan ve üretmekten alıkoyarak, dört duvar, demir kapılar ve paslanmış tel örgüler arkasında bir tüketici haline getirecek; ömür boyu beni cezaevinde tutup manevi, duygusal, ruhsal ve psikolojik acı çektirmek için zorunlu olarak verdiği yiyeceğin parasını benden isteyecek ve ben de o parayı vereceğim, öyle mi? Böyle keyfi ve adaletsiz bir yaklaşım dünyanın neresinde görülmüş? Bu uygulamanın sosyal ve hukuk devleti anlayışıyla ne alakası var? Bir devletin cezaevine koyduğu, özgürlüğünden alıkoyduğu, üretimden koparıp tüketici haline getirdiği bir insandan nasıl verdiği yiyeceğin parasını isteyebilir? Bu yaklaşımın insani, vicdani, ahlaki ve hukuki bir yanı var mı? Kim ne der, nasıl yorumlar bilmiyorum ama ben devletin bu yaklaşımı tek kelimeyle Utanç verici buluyorum. Şundan emin olunuz ki, hukuki anlamda hani kurum ve makama başvurmam gerekiyorsa başvuracağım ve bu utanç verici yaklaşımı teşhir edeceğim. Bundan en küçük bir kuşkunuz olmasın. Türkiye’deki yargı kurumları bu utanç verici duruma bir çözüm bulmadığı takdirde konuyu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine kadar götüreceğim. Devlet ödeyebiliyorsa ilk önce benden çaldığı 22 yıllık özgürlüğümün bedelini versin ki bende onun bana mecburen verdiği yiyeceğin parasını vereyim. Borçlu olan kim, alacaklı olan kim o zaman belli olur.” 

 

MA / Diren Yurtsever