Asırlık destan dengbêjin nefesinde hayat buldu

img

BATMAN - Şeyh Said isyanından sonra köylere yapılan baskınlara karşı çıkarak, askerleri yenilgiye uğratan ve idam edilen Bekıra Aşireti'nden Xelîlê Misto ile 17 kişinin beşikten beşiğe anlatılan destanı, Dengbêj Faikê Kififi'nin nefesinde hayat buldu. 

1925 yılındaki Şeyh Said isyanının ardından alay askerleri, bölgedeki aşiretlere ve köylere saldırır. Batman’ın Beşiri ilçesinde köylülerin mallarına el koyup, talan edilmesinin ardından ise askerler Bekıra Aşireti'ne (Bekirhan Bölgesi) saldırmaya başlar. Reşkotan Aşireti köylerine komşu olan Bekıra köyleri, askerler ve askerlere yardım eden köylüler ile birlikte saldırıların arttığını duyduktan sonra savaşmak için hazırlık yapmaya başlar. Batman Çayı'ndan Malabadi Köprüsüne kadar olan bölgede hazırlık yapan Bekiranlılar, Xelîlê Misto’nun öncülüğünde örgütlenip, alay askerlerine karşı Kozluk’a bağlı Bekiran bölgesinde bulunan Zîlan köyü bölgesinde savaşıp ve askerleri yenilgiye uğratırlar. 
 
Net sayıları bilinmemek ile birlikte 200 sivilin yaşamını yitirdiği olaylarda ise alay askerlerinin (kimi kaynakçalarda 500 olduğu ifade ediliyor) büyük bir bölümü yaşamını yitirir. Bölge halkının anlatımlarına göre ise alaydan yalnızca 17 asker Batman Çayı'nı yüzerek geçip kurtulduğunu, birçoğunun da çaydan geçerken boğulduğu anlatılır. Ardından çıkartılan ferman ile birlikte Xelîlê Misto ve beraberindeki 17 kişi tutuklanır. 
 
Mahkemede Misto, "Bize saldırmaya gelen devlete karşı kendimizi ve köylerimizi savunduk. Şu an bile devlet askerleri köylerimizi işgal etmeye giderse aynı direnişi gösterip karşılarında savaşırım" demesi ardından idam edilir. 
 
İdamın ardından Misto'nun destanı ise ailenin çocuklarına yıllarca beşikten başlayarak anneleri tarafından anlatılır. Yüzyıla yakın bir süreçtir anlatılan destan, aynı soydan gelen Dengbêj Faikê Kififi'nin nefesinde hayat buluyor. 
 
'UNUTULMAMASINI İSTİYORUM'
 
Yaşanan olayda kadınlar, çocuklara anlata anlata hikaye bugüne kadar gelir. Daha bebekken beşikler sallanıp çocuklar uyutulurken, hikayenin anlatıldığı ifade edilir. Aynı soydan gelen Dengbêj Mihemedê Xato olayı kilamlaştırır. Dengbêj Faîkê Kifîfê de kilamı (gazel) genişletip üç nakarata çıkarıyor ve iki ayrı hikayeyi ölümsüzleştirerek bugüne taşıyor. 
 
Olayın yaşandığı yer olan Batman Çayı'nın hemen yanı başında bulunan Malabadi Köprüsü'nde konuştuğumuz Dengbêj Faîkê Kifîfê, kilamın bugüne kadar kayda alınmadığını belirtti. Kendisinden sonra diğer dengbêjler tarafından da seslendirilmesini ve yaşananların tarih boyunca unutulmamasını istediğini ifaden Kifîfê, "Daha annem beni beşikte salladığı zaman bana bu hikayeyi anlattı. Ben büyüdükçe hikayeyi daha iyi kavradım. Beşikten beşiğe anlatıla anlatıla bu zulüm ve destan bugünlere kadar geldi. Benden sonra da bu hikaye unutulsun istemiyorum" dedi.   
 
'BEŞİK SALLANIRKEN KILAM SÖYLENDİ'
 
Kilamda geçen isimleri anlatan Kifîfê, "Bekıra Aşireti'nin (Bekirhan) öncülerinden Xelîlê Misto annesinin ismi Zimro’dur. Kilamında geçen Faik isimli kişi Silo’nun torunudur. Ahmet de Silo’nun oğludur. Ben de Ahmet’in oğluyum. Silo ve Xelîlê Misto amca çocuklarıdır. Bu kilam ailemizden geliyor. Kilamın hikaye anlatış tarzı da var. Annelerimiz bize böyle söyledi. Bir taraftan beşikler sallanırken bir taraftan da kilamı bize söylemişler. Kilamın altyapısını oluşturan, girişini söyleyen Dengbêj Mihemedê Xato’dur, ben de kilamı genişleterek, 3 nakarata çevirdim" diye konuştu.  
 
'KÖYLERİMİZİ SAVUNDUK'
 
Reşkotan Aşireti'ne askerlerin saldırması, Bekirhan köylerine saldırıya geçilmesi ve Zilan köyündeki ziyarete saldırı yapılması, köylülerin ayaklanmasına neden olur. Kifîfê, yaşananları şöyle anlattı: “Bekiranlılar Xelîlê Misto’nun öncülüğünde alay askerlerine karşı Kozluk’a bağlı Bekiran bölgesinde bulunan Zîlan köyü bölgesinde savaşıp ve askerleri yenilgiye uğratırlar. Askerleri Sason ve Kulp tarafından gelen Batman Çayı’nın bulunduğu Batman Köprüsü (Malabadi) boğazına sıkıştırıyorlar. Bu esnada askerlerin büyük bir bölümü ölmüş zaten, geri kalan çoğu askerler de çayın suyunda boğuluyorlar. Sayısı çok az kalan tahminen 15 asker, çayın suyundan kurtulup yönünü Kozluk’a bağlı Şabê köyüne doğru çeviriyorlar. Güzergâhlarında çiftçilik yapanlardan yardım isterler. Bu çiftçiler ise askerleri tutup Kozluk ilçesine bağlı Qeynterê köyüne götürüp Zîlan şeyhlerinden Şêx Xalît’e teslim ediyorlar. Şêx Xalît askerleri alıp Silvan tarafına götürüp alaya teslim ediyor. Ardından ferman çıkartılır ve Misto ile 17 kişi tutuklanır ve sonra idam edilir.” 
 
TUTANAĞA GEÇİRİLEN İSİMLER 
 
Diyarbakır'da iki aylık bekletilmenin ardından Elazığ’a (Xarpêt) götürülen 18 kişinin ismi 1926 yılındaki mahkeme tutanaklarında şöyle geçiyor: Aşiret reislerinden Dirikanlı Mısto Oğlu Halil, Gözekli Sılo Oğlu Ahmet, Eyyup Oğlu Ahmet, Kefifli Süleyman Nam-I Digeri Şero Oğlu Yaşar, Zeynekli Bıro Oğlu Ömer, Dalekli Süleyman Oğlu Davut, Cevat Oğlu Resul, Hacı Şero Oğlu Eyyup, Batinli Timur Oğlu Abdullah, Gülekli Beşir Oğlu Halil, Sepinli Hasan Oğlu Hüseyin, Yerdekli Belik Kale Reisi Haci, Ömer Oğlu Melle Mustefa, Selbanli İbrahim Oğlu Yakub, Hüseyin Oğlu Ali, Gömekli Bekran Aşireti Reisi Hüseyin, Berikli Ali Oğlu Halil, Osman Oğlu Süleyman.
 
MA / Metin Yoksu

Diğer başlıklar

28/03/2024
23:50 DEM Parti Amed'de gazetecilerle buluştu: Gayri meşru olanlar gidecek
23:27 Sêwereg'te kaza: 3 ölü, 6 yaralı
23:13 Türk: İrademiz sandıklara yansırsa barışa bir adım daha yaklaşırız
22:40 Öğrenciler ‘deprem riski’ nedeniyle yurttan çıkarılmak istendi
20:53 Akdeniz’de kasıtlı çıkarıldığı belirtilen yangınlarda artış
20:47 HDP'nin eski MYK üyelerinin ‘Ermeni Soykırımı’ açıklamasından yargılandığı davada karar çıktı
20:20 Şenyaşar ailesinin eylemine DEM Partili kadınlar ve avukatlardan ziyaret
19:46 YSK’den ‘iftar’ kararı: Sayım aralıksız yapılacak
19:34 Bakırköy Cezaevi önünde gözaltına alınanlar serbest bırakıldı
19:27 Nijerya'da 3 ayda 202 kişi menenjitten hayatını kaybetti
18:02 Bakırköy Cezaevi’nde tutsaklar görüş sonrası darp edildi
17:50 Genç: Erdoğan Kürt sorununda çözüme yönelmez
17:23 DEM Parti’den bir ilk: Engelliler için yeni bir yaşam mümkün standı
17:16 DBB’ye ait malzemeler askeriye ve emniyet tarafından taşınıyor
16:59 Yargıtay, Ata ve Mızrak davasında polislerin beraatını onadı
16:49 DEM Parti seçim çalışmalarına hız verdi
16:46 MB rezervleri bir haftada 4 milyar 53 milyon dolar azaldı
16:39 DEM Parti: AKP’liler Belçika’daki ırkçı saldırının sözcülüğünü yapıyor
16:30 Hatimoğulları: Savaş için kapı kapı dolaşacağınıza barış için İmralı kapısını açın
16:21 Adalet Nöbeti’nden ‘İmralı kapısını açın’ çağrısı
16:07 Zana Bedlîslilere seslendi: Sandıklarınıza sahip çıkın
16:07 DEM Parti: Antalya'da adaylarımızı geri çekmiyoruz, oylar DEM'e
16:01 Temelli Colemêrg'de: Bu faşist iktidarı yıkacak olan sizin iradenizdir
16:00 Hatice Yıldız’ın tutukluluğu Bakırköy cezaevi önünde protesto edildi
15:47 Roboskî’yle yüzleşme olmadan demokrasi mümkün değil
15:34 Meleyî aşireti DEM Parti’ye desteğini açıkladı
15:17 Bakırhan: Halk onuruna ve iradesine sahip çıkacak
15:15 Pontoslu yazar Haralambidis yaşamını yitirdi
15:05 Êlih kayyımı AKP adayı için 53 milyona koli hazırlattı
15:01 Amed’de okul temizliği yaptırılan 15 öğrenci zehirlendi
14:55 Tutsaklardan siyasi partilere mektup: Açlık grevleri konusunda rol üstlenin
14:37 Mart ayı katliamlarıyla yüzleşme çağrısı
14:18 Okullar 1 Nisan'da tatil
14:16 Bayındır Bazîd’den seslendi: 1 Nisan’da başarımızı birlikte kutlayalım
14:01 Yargıtay Başkanı onuncu turda da seçilemedi
13:08 Açlık Grevi İzleme Koordinasyonu: Tutsakların talepleri karşılanmalı
12:55 DEM Parti’den 3 merkezde miting
12:48 Mûş'ta vali, kaymakam ve komutandan seçim çalışması
12:22 Esenyurt'ta 5 katlı binada yangın çıktı
12:21 Kütahya ve İstanbul’da erkek şiddeti
11:57 AKP'li belediyenin taş ocağına 'ÇED gerekli değil' kararı
11:42 ÖHD’den iki bakanlığa başvuru: Sağlık hakkı ihlaline sebep olan uygulamalar son bulsun
11:33 Abdullah Öcalan’ın avukatlarından yeni görüşme başvurusu
11:06 Zafer işareti gerekçesiyle seçim görevi iptal edildi
10:42 Kantinden para ile satın aldıkları eşyalara el konuldu
10:41 Agrobay işçileri ilk kazanımlarını elde etti
10:29 Cisim patlaması raporu: Dayan ailesi mağdur edildi
10:23 Ertak: Şirnex'te 2004 ruhuyla sandık başına gidelim
09:37 DEM Parti'ye destek yürüyüşü
09:13 Gazeteci Ahmet’in akıbetine dair 156 gündür açıklama yok
09:12 Tutsaklar 123 gündür açlık grevinde
09:11 DEM Parti Cihanbeyli için seferber
09:09 Xinûs eşbaşkan adayları: Herkese eşit hizmet vereceğiz
09:08 Abdullah Öcalan'ın avukatı: CPT güven veren bir kurum olmaktan çıktı
09:07 Wêranşar DEM'den yana
09:06 Ebexliler 2019’un hesabını soracak!
09:04 'Taşıma' hilesine karşı binlerce hareketli seçmen başvurusu
09:02 Tutsak yakınlarından hukuksuzluğa karşı dayanışma çağrısı
09:01 Tuncel: Sandığa gidelim, gasp edileni geri alalım
09:01 28 MART 2024 GÜNDEMİ
08:51 Ahlat T Tipi’nde provakatif saldırı
08:42 Beyaz Saray’dan İsrail’i görüşmeye ikna çabaları
27/03/2024
23:59 Riha’da kitlesel halk buluşmaları: Halka hizmet DEM Parti ile gelecek
23:56 Halk buluşması mitinge dönüştü: Hiçbir kuvvet Êlih’in kafasını karıştıramaz
23:22 Riha’da gözaltına alınan 7 kişi serbest bırakıldı
21:41 Barikat Riha’dan DEM Parti’ye destek yürüyüşü
21:34 Agirî ve Wan'da gençlik şöleninde tecrit vurgusu
21:08 Serüven Kültür Dünya Tiyatro Günü’nde sokakta
20:53 Memurlar AKP çalışmalarına götürülüyor
20:36 Mêrdîn adayları sahada: Sesimiz sandıklardan güçlü çıkmalı
20:30 Tiyatro oyuncularından DEM Parti’ye destek
20:22 Haber Sen: TRT anayasal suç işliyor
20:05 Zana: İmralı kapıları açılsın
19:47 Emine Şenyaşar’ı ziyaret etmek isteyen EMEP’lilere engel
19:43 İzmir'de kadın katliamları protestosu: Örgütlenelim
19:38 Colemêrg’teki final mitingine kitlesel yürüyüşle çağrı yapıldı
19:15 İstanbul’da çok sayıda gözaltı
19:09 KHK eylemi 287’nci haftasında
18:54 Sêrt’te silahlı kavga: 4’ü ağır 8 yaralı
18:28 Bodrum’da kadınlar çocuk istismarını protesto etti
18:04 Erdoğan Êlih’de Ankara ve İstanbul için oy istedi
17:57 İHD Ankara Şube Ekoloji Komisyonu Yıllık Ekoloji Raporu’nu açıkladı
17:02 Türkdoğan TİHV ve İHD’yi ziyaret etti
16:51 DEM Partili adaylar: Adana için yeni bir tarih yazma vakti geldi
16:49 DEM Parti seçim çalışmasında: 1 Nisan'da zaferi kutlayacağız
16:47 Zana'dan Adalet Nöbeti'ne ziyaret: Annelerin mücadelesi olmasa dilimiz yok olurdu
16:38 Eğitim Sen: Cumhur İttifakı adayları okullarda propaganda yapıyor
16:22 Erdoğan Amed'de: Bu kardeşinize yüzde 28,5 oy çıkmışsa durup düşünmemiz lazım
15:50 Hatimoğulları'ndan Erdoğan'a: Çık sen kendini ıspatla
15:47 Emekliler: Sandıkta hesap soracağız
15:40 ÖHD, Marmara Bölgesindeki cezaeevlerine dair raporunu paylaştı
15:37 Hareketli seçmenler Muğla'dan yola çıktı
15:15 Mahkeme kararı verdi: Devletin öğrencilere yemek sağlama yükümlülüğü yoktur
15:12 Trabzon’da göçük: 3 işçi yaşamını yitirdi
15:10 Uçar: Bu seçim Şêx Seîd'e hakaret edenler ile Şêx Seîd'in torunları arasında
14:49 Belediyeden 'Yardıma muhtaç' kuyumcuya 70 bin TL yardım!
14:43 Cezaevinde rahatsızlanınca hastaneye kaldırıldı
14:30 Bayındır Qereyazî’de: Bu seçim, Kürtlerin dili, kimliği için referandumdur
14:20 DEM Parti'den Elkê'de sandık güvenliği eğitimi
14:18 Türkiyeli yetkili: Rusya saldırganlarını tutuklama talebi yoktu
13:49 Hrant Dink davası sanığı: İstihbaratı cinayetten bir gün sonra almış gibi rapor düzenledik!
13:44 Çewlig'de miting
13:40 Akkuyu'da maaşlarını alamayan işçiler iş bıraktı
13:28 Öğrenciler Erdoğan’ın mitingine taşındı
13:16 Baro ve STÖ’lerden CPT’ye İmralı çağrısı: Çözüm için adım atın
12:54 Açlık grevinde olan 5 tutsağa hücre cezası
12:37 Licik bilirkişi raporu: Zehirli kimyasalın Fırat’a taşınma riski var
12:18 Yargıtay Başkanı 6'ncı turda da seçilemedi
12:02 YNK: Kerkük'te Türkmen Cephesi ile anlaşan KDP ulusal değerleri sattı
11:35 Bakırhan: Üçüncü yol ağacının altında birleşelim
11:13 Yaşlı nüfus 5 yılda bir buçuk milyon arttı
11:00 Sınırdaki saldırılarda 10 kolber yaralandı
10:28 Roboskîliler: AKP'ye giden her oy üstümüze bomba olarak yağacak
10:27 Şirnex ve Riha'da ev baskınları
09:52 Hezro kırsalında askeri operasyon ve abluka
09:23 HRW ve Yurttaşlık Derneği: Depremle ilgili yetkililerin soruşturulmasına izin verilmeli
09:10 Gazeteci Ahmet’ten 155 gündür haber yok
09:09 Açlık grevi eylemi 122'nci gününde
09:08 'Bize ulaşan herkesi sandığa taşıyacağız'
09:07 Kayyım kadın merkezini yıllık bin 500 TL'ye kiraya verdi
09:06 AKP'liler ‘oy verme’ sözü karşılığında rüşvet dağıtıyor
09:04 Eşbaşkan adaylarından 'sandığa sahip çık' çağrısı
09:04 DAİŞ saldırıları: 2015 öncesi konumuna dönmek istiyor
09:03 Ege'den binlerce kişi kayyımları göndermeye gidiyor!
09:02 Hak savunucuları: Yıldız'ın tutuklanması insan hakkı ihlalidir
09:02 Kuzey ve Doğu Suriye'de yerel yönetim
09:01 Ayşe Gökkan: Merhamet dilemiyor, ataerkil yargıya baş eğmiyoruz
09:00 Dilovası’nda seçmenler değişim için sandığa gidecek
09:00 27 MART 2024 GÜNDEMİ
26/03/2024
23:59 Zana: Kürt halkı baskılara karşı boyun eğmedi, eğmeyecek
23:52 30 yıl sonra 'Bijî berxwedana zindanan' sloganıyla karşılandı
23:02 WHO: Dêrazor’daki saldırıda bir çalışanımız yaşamını yitirdi
22:50 Mêrdîn’de kayıp gencin cesedi suda bulundu
22:35 Hezex’te coşkulu halk şöleni
22:06 Mêrdîn’de çalışmalarını hızlandıran adaylardan ilçe ve köy ziyaretleri
21:18 Kerboran’da yurttaşlardan AKP’li belediyeye tepki
20:54 Agrobay işçileri: Emeğimiz ve alınterimizi istiyoruz
20:45 Uçar: Atacağımız her adım herkesin geleceğini belirleyecek
20:15 Emine Şenyaşar’ın Adalet Nöbeti 62’nci gününde
20:07 Akademisyen Sirman serbest bırakıldı
19:25 Xana Axpar'da husumetli aileler barıştırıldı
19:00 AKP’nin Amed adayları oy karşılığında BİM kartı dağıtıyor
18:19 Ankara’da bir öğrenci yaşamına son verdi
17:51 DEM Parti'den Silopiya’da konvoy ile mitinge çağrı
17:42 ‘DEM Riha’ya, Riha DEM Parti’ye çok yakışacak’
16:21 Zana: Belediyeler zihinlerin temizlenmesi için önemli bir yer
16:15 Keskin ve Yarkın hakkında ceza istemi
16:05 Adalet Nöbeti’nde mücadele vurgusu
15:52 Colemêrg'teki polis şiddetine dair soru önergesi
15:32 DEM Parti sahada: İrademizi kayyımlardan geri almaya geliyoruz