VAN - AKP iktidarının 16 yıldır birçok kez "Cazibe Merkezi yapacağız" sözü verdiği Van, cazibe merkezi olmak bir yana yılların birikimini de yavaş yavaş yitiriyor. Türkiye'nin en borçlu kenti olan Van'da TUİK verilerine göre, hanelerin yüzde 65'i günlük ihtiyaçlarını bile karşılayamıyor.
Bir dönemin ticaret merkezi olan, tarım-hayvancılık ve birçok noktada Türkiye'nin önemli kentlerindin biri olan Van, 1990'lı yıllardan sonra sürekli bir gerileme yaşayarak, Türkiye'de en yoksul 5 kenti arasında yer aldı. 16 yıllık AKP döneminde de her alanda sürekli bir gerileme yaşayan kent, yaşadığı iki ayrı depremle birlikte de adeta ekonomisi çökme noktasına geldi. Bir dönem toprakları ve tarımı ile ülkeyi doyuracak durumda olan kentin insanları bağ, bahçe ve mevsimlik işçi olarak başka illere gitmek zorunda kalırken, mera, yayla yasakları, yem, saman, mazot pahalılığı çiftçiliği tamamen bitirdi. Kentteki hayvan sayısı ve ekili tarımı alanları da 16 yılda yarı yarıya azalırken, insanlar artık et ve süt ürünlerine ulaşmakta bile sıkıntı yaşıyor.
AKP'nin her seçim öncesi; "Van'ı Cazibe Merkezi yapacağız" söylemi ise 16 yılda bir hayal olarak kalırken, Van, AKP döneminde "cazibe merkezi" hayallerinden Türkiye'nin en borçlu kentine sürüklendi.
KENT SOSYO-EKONOMİK OLARAK SON 5 İL İÇERİSİNDE
Sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 1996 yılında 76 il içersinde 67'inci sırada yer alan kent, 2003 yılında 81 il içersinde 70'inci sırada yer aldı. Van, AKP Hükümeti'nin 16 yıllık döneminde ise kent sosyo-gelişmişlik sıralamasında 5 puan daha gerileyerek, 81 il arasında 75'inci sıraya yerleşti. Böylelikle kent AKP döneminde en yoksul 5 kent arasına girmiş oldu. Ekonomik gelişmişlik sıralamasında 2000'li yıllara kadar iyiye doğru giden Van, AKP döneminde ise "istikrarlı" tüm gelişmişlik endekslerinde gerileme, işsizlikte "istikrarlı" bir yükseliş yaşadı. Yine kent, Türkiye illeri arasında çalışma hayatında 73, gelir ve servette 74, sağlıkta 77, eğitimde 75'inci sırada yer alıyor. Bu veriler AKP'nin "Van'a çok büyük yatırımlar yaptık" sözünü ise nasıl yalanladığını gözler önüne seriyor.
KENTİN YÜZDE 65'İ GÜNLÜK TEMEL İHTİYAÇLARINI KARŞILAYAMIYOR
TUİK verilerine göre; Van'daki işsizlik oranını yüzde 10.9 olarak açıklasa da işsizlik oranının yüzde 15'in üzerinde olduğu tahmin ediliyor. TUİK'in 2016 verilerine göre; Van'da temel ihtiyaçlarını karşılayamadığını beyan eden hanelerin oranı yüzde 65,2 olurken, Türkiye'de yeşil kart kullanımının en yüksek olduğu ilk üç kent arasında yine Van bulunuyor. Van'daki en çarpıcı rakamlardan biri de Van merkezde hiç bir geliri bulunmayan, dışarıdan gelen desteklerle (Yardım kuruluşları, belediyeler, akraba, komşu) yaşamını sürdürmeye çalışan aile sayısı 30 binin üzerinde. Bu oran kent nüfusunun neredeyse yaklaşık yüzde 20'sine denk geliyor. Resmi verilere göre mutluluk sıralamasında da yine 81 il içersinde son 20 il içerisinde sıralarda yer alırken, bu oranlar halkın yoksulluğa ve ekonomik sıkıntılara bağlı olarak gün geçtikçe geleceğe ilişkin umutlarını kaybettiğini gösteriyor.
TARIM VE HAYVANCILIK EN KÖTÜ DÖNEMİNİ YAŞIYOR
Bir dönem ülkenin tarım ve hayvancılığının büyük bir bölümüne elinde barındıran Van, AKP hükümeti döneminde uygulanan politikalarla bitme noktasına geldi. Türkiye'nin mera varlığının yüzde 10'nun Van'da yer alması ve mera varlığı açısından Türkiye'nin 4'üncü büyük ili olmasına rağmen TUİK verilerine göre; Van'ın, tarımsal, hayvansal ve kişi başına düşen bitkisel üretim değerinde 81 il arasında sondan üç il içerisinde yer alıyor. Şuan itibariyle 113 yaylanın yasaklı olduğu kentte, hayvancılıkla uğraşan insanlar artık hayvanlarını besleyecek yayla bulamazken, hayvanlar adeta kent ve ilçe merkezlerine hapsedilmiş durumda. Yine, yüzde 8,38 oranı ile Türkiye’de koyun varlığı bakımdan ilk sırada yer alan Van, AKP hükümeti döneminde adeta bir çöküşe doğru gitti. 1990 yılları öncesi Van'daki küçükbaş havyan sayısı 4 milyonun üzerinde iken bu sayı AKP hükümeti döneminde 2 milyonun altına düştü. Bu sayı her yıl giderek biraz daha gerilirken, yayla yasakları nedeniyle sayının daha da gerileceği tahmin ediliyor.
VAN ÜLKENİN EN BORÇLU KENTİ
Van'da 23 Ekim ve 9 Kasım 2011 yaşanan depremlerde 2 yıl boyunca hiçbir iş yapamayan esnafların biriken vergi borçları, esnafları krize sürüklemiş durumda. Depremden bugüne kadar kentin toplam borcu 6 milyar 350 milyon TL'ye dayanırken, Van, Türkiye'nin vergi borcu sıralamasında ilk sıraya yerleşti. Van’ın 2012 yılında 300 milyon TL, 2013’de 373 milyon 375 bin TL, 2014’de 990 milyon 690 TL, 2015’de 360 milyon TL, 2016’da 1 milyar 805 bin TL ve 2017 yılında ise 2 milyar 470 milyon TL olmak üzere yaklaşık 6 milyar 350 milyon TL’lik bir vergi borcu bulunuyor. Deprem sonrası Van halkının vergi affı uygulanması için yaptıkları tüm çağrılar hükümet tarafından kabul görmezken, hükümet vergileri silmek yerine sürekli ertelemekle yetindi. AKP hükümeti son olarak esnafların borçlarını her 2 ayda bir ödemek üzere 60 ayda ödenmesine karar verirken, ilk ödeme ayında borçlu esnafların yüzde 60'ı ise ilk taksitini dahi ödeyemedi. AKP iktidarı bu tutumuyla 5,5 yıl boyunca vergi borçlarını erteleyerek hem üst üste binmesine hem de yeni vergilerin eklenerek daha da ağırlaşmasına neden oldu.
'TOKİ BORÇLARI ÖDENMEZSE İCRA DEVREYE GİRECEK
AKP hükümetinin en büyük darbelerinden biri de deprem sonrası 30-40 bin TL'ye mal ettiği TOKİ konutlarını halka 90-120 bin TL arasında satması oldu. Halkın büyük bir bölümü TOKİ'nin borç yükü altında kalırken, borcunu ödemeyenlerin ise icraya verilme tehdidini yaşıyor. Deprem döneminde yapılan TOKİ'ler için malzemenin yüzde 95'i başka şehirlerden alınırken, işçilikte de aynı yöntem izlenmişti. Van'da TOKİ için alınan arazilerin sadece 4'te 1'ine TOKİ kurulurken, diğer arazilerin tamamı ise ihaleyle satılığa çıkarılarak, büyük bir kar elde edilmiş, o dönem yapılan konut ihalelerinin tümü ise AKP'ye yakın işadamlarına verilmişti.
Ekonomik sıkıntılar, esnaf ve halkın yaşadığı borç yükü, çiftçilerin yaşadıkları sıkıntılar, yayla, mera yasakları ve benzer sıkıntıların 24 Haziran'da kurulacak sandığa belirgin bir şekilde yansıyacağa benziyor.
MA / Adnan Bilen