Halklar ve inançların buluşma noktası: Newroz

img

DİYARBAKIR - Orta Asya ve Orta Doğu’dan Balkanlar’a kadar ki coğrafyada yaşayan halklarca, baharın gelişi olarak kabul edilerek kutlanan Newroz’un tarihi, neredeyse insanlık tarihi kadar eski. Her kültür tarafından farklı anlamlar yüklenen Newroz, Kürtler için bir kutlamanın ötesinde özgürlük, direniş ve başkaldırının bir simgesi.

Kökleri insanlık tarihi kadar eski olan Newroz, Ortadoğu halkları başta olmak üzere Orta Asya ve Balkanlar’da baharın gelişi ve yeni yılın başlangıcı olarak kutlanır. Genellikle bahar şenlikleri biçiminde kutlanan bayram, Afganistan’da Müslüman, Gagavuzlar’da Ortodoks dini bayram şeklinde kutlanır. Kürtlerin Newroz’a biçtiği anlam ise diğer halklardan biraz daha farklı.
 
KAWA’DAN MAZLUM’A BİR VAROLUŞ GÜNÜ
 
Geçmişi günümüzden yaklaşık 4350 yıl gerilere giden Newroz, Kürtlerin atası olan Gutilerin tapınaklarında kutlanırdı. “Yeni gün” anlamına gelen ve “Zagmuk” adı verilen bu kutlamalarda, ateşler yakılır ve kral halkın arasına karışırdı. Bu gelenek Gutilerden sonra Hurri, Kassit, Mitani, Urartu ve Medler zamanında da korundu. Zerdüştlükte ise yine bereketi, birliği, sevgiyi, hoşgörüyü temsil eden ve baharın gelişinin karşılandığı bir bayram olarak kutlanageldi.
 
Kürtler açısından çok eski bir bayram olan Newroz,  M.Ö. 612 tarihinde geçtiği düşünülen Medli Demirci Kawa’nın zalim kral Dehaq’a karşı verdiği mücadeleden zaferle çıkarak özgürlüğü getirişini anlatan efsane ile birlikte özgürlük ve direnişin simgesi haline geldi. Diyarbakır Cezaevi’nde işkenceye direnişle karşılık veren ve gerçekleştirdiği eylemi için 21 Martı seçen “Çağdaş Kawa” olarak adlandırılan Mazlum Doğan ile birlikte Newroz, Kürtler için bir bütünen direnişin ve özgürlüğün anlamı oldu.
 
1990’lı yıllarda Cizre, Nusaybin Newrozları başta olmak üzere bölgede gelişen serhıldanlar da Newroz’a ayrı bir tarihsel önem kazandırdı.
 
Newroza günler öncesinden hazırlanan halk, o gün geldiğinde kentin meydanında bir araya gelip, ateşler yakar ve üzerinden atlar. Özellikle rengarenk ulusal kıyafetleriyle meydanları dolduran kadınlar ve gençler, gün boyunca halaylar çekip, bu güne özel hazırlanan yiyecekleri hep birlikte birbirlerine ikram ederek, paylaşır. 
 
İRAN’DA FARVARDİ’NİN İLK GÜNÜ 
 
Newroz, İran’da da çok önem verilen en eski bayramlardan biri. Pers kaynaklarında karşımıza çıkan Newroz bayramı, İran güneş takvimine göre, ilk ay olan Farvardin'in ilk günü. 
 
Halk tarafından hem yılın ilk günü hem de baharın gelişi olarak kutlanır. İran'ın yeni yılını, Newroz’un gelişini haber veren “Hacı Firuz”,-bazı bölgelerde ‘Hacı Piruz’ olarak bilinir- Hıristiyanlıktaki Noel Baba'yı anımsatır. Kurum kaplı yüzü, parlak kırmızı elbise ve kafasındaki külah ile dikkat çeker. 
 
Çocukların “Emu Noruz” (Nevruz amca) diyerek çağırdığı Hacı Firuz, tef çalarak "Hacı Firuzem, sali yek ruzem" (Hacı Firuz'um, yılda bir günüm) tekerlemesini söyleyerek etrafına toplanan çocuklara hediyeler dağıtır. İran’da Newroz, günümüzde de 5 günlük resmi tatil olarak kutlanır.
 
AFGANİSTAN’DA “GUL-E SURKH FESTİVALİ”
 
Afganistan’da ise Newroz kutlamaları, Belh bölgesinin yönetim merkezi olan Mezar-ı Şerif şehrinde gerçekleşir. Hz Ali’nin mezarının bulunduğuna inanılan alanda mavi çinili bir cami ve türbe yer alır. Çevre illerden de çok sayıda insanın Mezar-ı Şerif şehrine gelişiyle gerçekleşen Newroz kutlamaları, baharın ve yeni yılın gelişi dışında, Afganistan’da dini bir bayram niteliği de taşır. 
 
Mezar-ı Şerif şehrinde, yılın ilk 40 günü boyunca laleler gelişirken kutlanan “Gul-e Surkh Festivali”, “Jahenda Bala” denilen özel bir dini törenle birlikte kutlanır. Bu özel tören Hz Ali’nin mezarının bulunduğu mavi camide yapılır. Kutlamalar, yılın ilk gününde yani Newroz’da camiye bir bez afişin asılmasıyla başlar ve değişik kutlamalar ile lale tarlalarında ve caminin etrafında tam kırk gün devam eder. Taliban döneminde yasaklanan kutlamalar günümüzde iki haftaya yayılan ritüel şeklinde gerçekleşiyor. 
 
Newroz için özel birçok yemek ve tatlı hazırlanır. Bunlardan en çok tercih edilen kuru meyvelerden hazırlanan bir çeşit meyve salatası olan “Haft Mewayı”, yani yedi meyvedir. Yedi meyveden yapılan meyve salatası genellikle, kuru üzüm, “Senjed” denilen iğde, Antep fıstığı, kuru kayısı, ceviz ve badem ya da erikten oluşur. 
 
Ayrıca İran’daki Hacı Firuz gibi Afganistan’da da “Kampirak” adında geçen yılı temsilen eski ve yeni yılı çağrıştırsın diye renkli kıyafet giyen şapkalı bir adam köyleri gezerek halkı etrafına toplayarak şiirler okur.
 
ORTA ASYA’DA YILGAYAK KUTLAMALARI 
 
Türkler tarafından ise, 1995 yılından itibaren Ergenekon’dan çıkış günü olarak kabul edilerek “Nevruz” adı altında ve resmi bir çerçevede kutlanmaya başlanan Newroz, diğer Türk Cumhuriyetleri'nde uzun yıllardır kutlanılagelen bir bayram. 
 
“Yılgayak” adı verilen bu günde erken kalkılıp, Orta Asya'da geleneksel olarak pişirilen buğdaydan yapılan bir çeşit tatlı olan sümelek pişirilir ve ateş yakılır. Ateşin üzerinden atlayarak yeni yıla geçtiklerine inanan insanlar evlerindeki ateşi de söndürüp Yılgayak ateşi ile yeniden yakarlar. 
 
BALKANLAR’DA MEVRİS’DEN YORTU GÜNÜ’NE 
 
Newroz Balkanlarda da “Mevris”, “Sultan-ı Navrız”, “Nawrez”, “Todur Günü”, “Lazari Günü”  ve “Yortu Günü” gibi adlar alır. Ortadoğu’daki Newroz geleneği kadar eski olmasa da Balkan halkları uzun yıllardır baharın gelişini festival ve törenlerle kutlar. 
 
Gagavuzlar’da Ortodoks inancına göre kutlanan Newroz, Balkan halkları tarafından genellikle şenlik havasında kutlanır. Kimi bölgelerde 1 Mart’ta başlayıp, 21 Mart’ta biten bayram, bazı bölgelerde sadece 21 Mart’ta kutlanır. Bu kutlamalar ise her Balkan ülkesinde kendine özgü bir nitelikte.
 
Bayram öncesi evlerini temizleyip, bu güne özgü yumurtalar boyayan kadınlar bugün temizlik yapmaz ve ellerine iğne almaz. Yakılan ateşlerin üzerinden beslenen hayvanlar ile birlikte atlanılarak yeni yıla girildiğine inanılır. 
 
Bu günde özellikle tatlı yenir. Newroz’da yenen tatlının güzel günler getirileceğine inanılır. Bulgaristan’da “Marteniçka” denilen küçük süs eşyaları hazırlanır ve 1 Mart’ta karşılıklı olarak hediye edilir. 21 Mart’ta kadar elbiselerinin yakalarına takılır. Bunlarla birlikte Balkanlar’da Newroz bereket, maddi, manevi kötülük ve hastalıklardan korunma, şifa anlamı taşır.

Diğer başlıklar

10:21 Kuzey ve Doğu Suriye'de yerel seçim tarihi belli oldu
09:43 3 kentte kadın cinayeti | YENİLENDİ
09:40 Gazeteci Süleyman Ahmet'ten 157 gündür haber yok
09:36 Taybet İnan'ın kızı: Bizi katledenlere oy vermeyin
09:26 Giresun’da KYK yurdundan asansör düştü
09:25 Dilovası’nda gençlerin gözü seçimde: Neden bahar açmasın ki?
09:24 Abdullah Öcalan’ın özgürlüğü için 124 gündür grevdeler
09:16 Kürkçü: Kurdistan’da her hafta, her ay Kızıldereler yaşanıyor
09:09 Mezarlığa konteyner kuran anneye verilen cezanın gerekçesi: Örgüt mezarlığı!
09:08 Gazeteci Aykol'a gönderilen mektup 4 yıl sonra ulaştı
09:07 Amed'de binlerce kişiyle sandıklar korunacak
09:06 Mahkeme ‘hukuki menfaat’ gerekçesiyle Akbıyık’ın iddialarını esas almadı
09:05 Yıldız’ın avukatı: Tutsağa para göndermek yasada suç değil
09:04 Doktor Gül: Bağımsız heyetler İmralı'ya gitmeli
09:00 1 oy neden önemli?
09:00 29 MART 2024 GÜNDEMİ
28/03/2024
23:50 DEM Parti Amed'de gazetecilerle buluştu: Gayrimeşru olanlar gidecek
23:27 Sêwereg'te kaza: 3 ölü, 6 yaralı
23:13 Türk: İrademiz sandıklara yansırsa barışa bir adım daha yaklaşırız
22:40 Öğrenciler ‘deprem riski’ nedeniyle yurttan çıkarılmak istendi
20:53 Akdeniz’de kasıtlı çıkarıldığı belirtilen yangınlarda artış
20:47 HDP'nin eski MYK üyelerinin ‘Ermeni Soykırımı’ açıklamasından yargılandığı davada karar çıktı
20:20 Şenyaşar ailesinin eylemine DEM Partili kadınlar ve avukatlardan ziyaret
19:46 YSK’den ‘iftar’ kararı: Sayım aralıksız yapılacak
19:34 Bakırköy Cezaevi önünde gözaltına alınanlar serbest bırakıldı
19:27 Nijerya'da 3 ayda 202 kişi menenjitten hayatını kaybetti
18:02 Bakırköy Cezaevi’nde tutsaklar görüş sonrası darp edildi
17:50 Genç: Erdoğan Kürt sorununda çözüme yönelmez
17:23 DEM Parti’den bir ilk: Engelliler için yeni bir yaşam mümkün standı
17:16 DBB’ye ait malzemeler askeriye ve emniyet tarafından taşınıyor
16:59 Yargıtay, Ata ve Mızrak davasında polislerin beraatını onadı
16:49 DEM Parti seçim çalışmalarına hız verdi
16:46 MB rezervleri bir haftada 4 milyar 53 milyon dolar azaldı
16:39 DEM Parti: AKP’liler Belçika’daki ırkçı saldırının sözcülüğünü yapıyor
16:30 Hatimoğulları: Savaş için kapı kapı dolaşacağınıza barış için İmralı kapısını açın
16:21 Adalet Nöbeti’nden ‘İmralı kapısını açın’ çağrısı
16:07 Zana Bedlîslilere seslendi: Sandıklarınıza sahip çıkın
16:07 DEM Parti: Antalya'da adaylarımızı geri çekmiyoruz, oylar DEM'e
16:01 Temelli Colemêrg'de: Bu faşist iktidarı yıkacak olan sizin iradenizdir
16:00 Hatice Yıldız’ın tutukluluğu Bakırköy cezaevi önünde protesto edildi
15:47 Roboskî’yle yüzleşme olmadan demokrasi mümkün değil
15:34 Meleyî aşireti DEM Parti’ye desteğini açıkladı
15:17 Bakırhan: Halk onuruna ve iradesine sahip çıkacak
15:15 Pontoslu yazar Haralambidis yaşamını yitirdi
15:05 Êlih kayyımı AKP adayı için 53 milyona koli hazırlattı
15:01 Amed’de okul temizliği yaptırılan 15 öğrenci zehirlendi
14:55 Tutsaklardan siyasi partilere mektup: Açlık grevleri konusunda rol üstlenin
14:37 Mart ayı katliamlarıyla yüzleşme çağrısı
14:18 Okullar 1 Nisan'da tatil
14:16 Bayındır Bazîd’den seslendi: 1 Nisan’da başarımızı birlikte kutlayalım
14:01 Yargıtay Başkanı onuncu turda da seçilemedi
13:08 Açlık Grevi İzleme Koordinasyonu: Tutsakların talepleri karşılanmalı
12:55 DEM Parti’den 3 merkezde miting
12:48 Mûş'ta vali, kaymakam ve komutandan seçim çalışması
12:22 Esenyurt'ta 5 katlı binada yangın çıktı
12:21 Kütahya ve İstanbul’da erkek şiddeti
11:57 AKP'li belediyenin taş ocağına 'ÇED gerekli değil' kararı
11:42 ÖHD’den iki bakanlığa başvuru: Sağlık hakkı ihlaline sebep olan uygulamalar son bulsun
11:33 Abdullah Öcalan’ın avukatlarından yeni görüşme başvurusu
11:06 Zafer işareti gerekçesiyle seçim görevi iptal edildi
10:42 Kantinden para ile satın aldıkları eşyalara el konuldu
10:41 Agrobay işçileri ilk kazanımlarını elde etti
10:29 Cisim patlaması raporu: Dayan ailesi mağdur edildi
10:23 Ertak: Şirnex'te 2004 ruhuyla sandık başına gidelim
09:37 DEM Parti'ye destek yürüyüşü
09:13 Gazeteci Ahmet’in akıbetine dair 156 gündür açıklama yok
09:12 Tutsaklar 123 gündür açlık grevinde
09:11 DEM Parti Cihanbeyli için seferber
09:09 Xinûs eşbaşkan adayları: Herkese eşit hizmet vereceğiz
09:08 Abdullah Öcalan'ın avukatı: CPT güven veren bir kurum olmaktan çıktı
09:07 Wêranşar DEM'den yana
09:06 Ebexliler 2019’un hesabını soracak!
09:04 'Taşıma' hilesine karşı binlerce hareketli seçmen başvurusu
09:02 Tutsak yakınlarından hukuksuzluğa karşı dayanışma çağrısı
09:01 Tuncel: Sandığa gidelim, gasp edileni geri alalım
09:01 28 MART 2024 GÜNDEMİ
08:51 Ahlat T Tipi’nde provakatif saldırı
08:42 Beyaz Saray’dan İsrail’i görüşmeye ikna çabaları
27/03/2024
23:59 Riha’da kitlesel halk buluşmaları: Halka hizmet DEM Parti ile gelecek
23:56 Halk buluşması mitinge dönüştü: Hiçbir kuvvet Êlih’in kafasını karıştıramaz
23:22 Riha’da gözaltına alınan 7 kişi serbest bırakıldı
21:41 Barikat Riha’dan DEM Parti’ye destek yürüyüşü
21:34 Agirî ve Wan'da gençlik şöleninde tecrit vurgusu
21:08 Serüven Kültür Dünya Tiyatro Günü’nde sokakta
20:53 Memurlar AKP çalışmalarına götürülüyor
20:36 Mêrdîn adayları sahada: Sesimiz sandıklardan güçlü çıkmalı
20:30 Tiyatro oyuncularından DEM Parti’ye destek
20:22 Haber Sen: TRT anayasal suç işliyor
20:05 Zana: İmralı kapıları açılsın
19:47 Emine Şenyaşar’ı ziyaret etmek isteyen EMEP’lilere engel
19:43 İzmir'de kadın katliamları protestosu: Örgütlenelim
19:38 Colemêrg’teki final mitingine kitlesel yürüyüşle çağrı yapıldı
19:15 İstanbul’da çok sayıda gözaltı
19:09 KHK eylemi 287’nci haftasında
18:54 Sêrt’te silahlı kavga: 4’ü ağır 8 yaralı
18:28 Bodrum’da kadınlar çocuk istismarını protesto etti
18:04 Erdoğan Êlih’de Ankara ve İstanbul için oy istedi
17:57 İHD Ankara Şube Ekoloji Komisyonu Yıllık Ekoloji Raporu’nu açıkladı
17:02 Türkdoğan TİHV ve İHD’yi ziyaret etti
16:51 DEM Partili adaylar: Adana için yeni bir tarih yazma vakti geldi
16:49 DEM Parti seçim çalışmasında: 1 Nisan'da zaferi kutlayacağız
16:47 Zana'dan Adalet Nöbeti'ne ziyaret: Annelerin mücadelesi olmasa dilimiz yok olurdu
16:38 Eğitim Sen: Cumhur İttifakı adayları okullarda propaganda yapıyor
16:22 Erdoğan Amed'de: Bu kardeşinize yüzde 28,5 oy çıkmışsa durup düşünmemiz lazım
15:50 Hatimoğulları'ndan Erdoğan'a: Çık sen kendini ıspatla
15:47 Emekliler: Sandıkta hesap soracağız
15:40 ÖHD, Marmara Bölgesindeki cezaeevlerine dair raporunu paylaştı
15:37 Hareketli seçmenler Muğla'dan yola çıktı
15:15 Mahkeme kararı verdi: Devletin öğrencilere yemek sağlama yükümlülüğü yoktur
15:12 Trabzon’da göçük: 3 işçi yaşamını yitirdi
15:10 Uçar: Bu seçim Şêx Seîd'e hakaret edenler ile Şêx Seîd'in torunları arasında
14:49 Belediyeden 'Yardıma muhtaç' kuyumcuya 70 bin TL yardım!
14:43 Cezaevinde rahatsızlanınca hastaneye kaldırıldı
14:30 Bayındır Qereyazî’de: Bu seçim, Kürtlerin dili, kimliği için referandumdur
14:20 DEM Parti'den Elkê'de sandık güvenliği eğitimi
14:18 Türkiyeli yetkili: Rusya saldırganlarını tutuklama talebi yoktu
13:49 Hrant Dink davası sanığı: İstihbaratı cinayetten bir gün sonra almış gibi rapor düzenledik!
13:44 Çewlig'de miting
13:40 Akkuyu'da maaşlarını alamayan işçiler iş bıraktı
13:28 Öğrenciler Erdoğan’ın mitingine taşındı
13:16 Baro ve STÖ’lerden CPT’ye İmralı çağrısı: Çözüm için adım atın
12:54 Açlık grevinde olan 5 tutsağa hücre cezası
12:37 Licik bilirkişi raporu: Zehirli kimyasalın Fırat’a taşınma riski var
12:18 Yargıtay Başkanı 6'ncı turda da seçilemedi
12:02 YNK: Kerkük'te Türkmen Cephesi ile anlaşan KDP ulusal değerleri sattı
11:35 Bakırhan: Üçüncü yol ağacının altında birleşelim
11:13 Yaşlı nüfus 5 yılda bir buçuk milyon arttı
11:00 Sınırdaki saldırılarda 10 kolber yaralandı
10:28 Roboskîliler: AKP'ye giden her oy üstümüze bomba olarak yağacak
10:27 Şirnex ve Riha'da ev baskınları
09:52 Hezro kırsalında askeri operasyon ve abluka
09:23 HRW ve Yurttaşlık Derneği: Depremle ilgili yetkililerin soruşturulmasına izin verilmeli
09:10 Gazeteci Ahmet’ten 155 gündür haber yok
09:09 Açlık grevi eylemi 122'nci gününde
09:08 'Bize ulaşan herkesi sandığa taşıyacağız'
09:07 Kayyım kadın merkezini yıllık bin 500 TL'ye kiraya verdi
09:06 AKP'liler ‘oy verme’ sözü karşılığında rüşvet dağıtıyor
09:04 Eşbaşkan adaylarından 'sandığa sahip çık' çağrısı
09:04 DAİŞ saldırıları: 2015 öncesi konumuna dönmek istiyor
09:03 Ege'den binlerce kişi kayyımları göndermeye gidiyor!
09:02 Hak savunucuları: Yıldız'ın tutuklanması insan hakkı ihlalidir
09:02 Kuzey ve Doğu Suriye'de yerel yönetim
09:01 Ayşe Gökkan: Merhamet dilemiyor, ataerkil yargıya baş eğmiyoruz
09:00 Dilovası’nda seçmenler değişim için sandığa gidecek
09:00 27 MART 2024 GÜNDEMİ
26/03/2024
23:59 Zana: Kürt halkı baskılara karşı boyun eğmedi, eğmeyecek
23:52 30 yıl sonra 'Bijî berxwedana zindanan' sloganıyla karşılandı
23:02 WHO: Dêrazor’daki saldırıda bir çalışanımız yaşamını yitirdi
22:50 Mêrdîn’de kayıp gencin cesedi suda bulundu
22:35 Hezex’te coşkulu halk şöleni