Efrîn direnişinin dayandığı tarihsel toplumsal doku, demokratik uygarlık çağının bir kadın uygarlık çağı olduğunu ortaya koyuyor. Efrîn’in dünyadaki bütün kadınlara 8 Mart Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle “Efrîn için ayağa kalk” mesajı vermesi bu anlamda önemlidir. “Efrîn’i korumak kadın devrimini korumaktır” sloganı ile şimdi bütün dünya kadınlarına seslenen Efrîn, direnişi ile devletli uygarlığın hafızasında yer alan bilgilerin kadın düşmanı olduğunu deşifre ediyor. 

 

37 gündür demokratik uygarlığın dayandığı tarihsel toplumsal dokuya dair önemli verileri içinde barındıran Efrîn, NATO’nun ikinci ordusuna karşı görkemli bir direniş sergiliyor. Bu direnişin öncülüğünü yapan Avesta Xabur ve Barin Kobanê şahsında Efrîn’in bir kadın kenti olarak anılması tesadüf değildir. Tıpkı Kobanê direnişine ismini veren Arin Mirkan gibi, Avesta Xabur ve Barin Kobanê de sembol isimler olmanın ötesinde direnişin manifestosunu yazarak eylemleriyle bunu dünyaya anlattı. Efrîn’de yaşanan savaşın bir paradigmalar savaşı olduğunu dünyaya ilk günden duyuran Efrîn halkının tarihsel toplumsal kültürel kodlarını kadın gerçeğine dayalı bir yöntem ile anlamlandırmak bu anlamda önemlidir. 

 

Bu eksende Efrîn direnişi ile ortaya çıkan hakikat, Efrîn’in bir kadın kenti olduğu yönündedir. Efrîn özelinde yapılan sosyolojik analiz kadın devrimi olarak da nitelendirilen Rojava devriminin doğru anlaşılmasının yol ve yöntemlerini göstermekte. Toplumu anlamak için güçlü veriler sunan direnişin dayandığı tarihsel toplumsal kodlar, tarihi “şimdide” anlamanın yöntemini de göstermektedir. Efrîn direnişinin şimdiden dünyadaki bütün demokratik uygarlık güçlerinin destek verdiği bir direniş olması bununla bağlantılıdır. Yine Efrîn direnişinin Kürtler açısından da ulusal birliğin kapılarını aralaması önemli sonuçlarından bir diğeridir. Bunun yanı sıra bu direniş toplumun iradesinin dünyanın en büyük ikinci gücünden daha güçlü olduğunu göstermiştir. Kadınların, inançların, farklı mezheplerin ve halkların izini taşıyan Efrîn, bu anlamda demokratik uygarlık güçlerine büyük bir ilham kaynağı da olmakta. 

 

DİRENİŞİ İLE ÖZÜNÜ KORUMAYI BAŞARDIĞINI ISPATLADI

 

Binlerce yıllık tarihe sahip olan ve neolitik kültürün etkilerini canlı bir şekilde yaşayan Efrîn’de direniş bilinci, toprak sevgisi, yurtseverlik gücü, özirade ve özgüç, örgütlenme, mücadele ve estetik ilkeleri ile hayat bulmakta. Kadın özgürlük ideolojisinin bu ilkelerini an an yaşamsal kılan bir realiteyi temsil etmektedir. Coğrafyası bu direnişin kodlarını taşımakta. Mağaralarının çokluğu, yüksek dağları, tarihi mekanları tarihinin gücünü ortaya koyuyor. Yine her bir köyünün isminde saklı olan anlam, neolitik teknikleri, el değmemiş bakir tarihi mekanları araştırılmayı bekliyor. Hurri, Hitit, Roma, Bizans ve Osmanlıların mührünün hemen her mekanda bulunması devletli uygarlığın her dönem bu topraklara saldırdığını gösteriyor. Ancak sosyolojik yapıda korunan inançlar, ritüeller, semboller, öyküler, masallar, neolitik teknikler Efrîn’in bütün bu saldırılara rağmen özünü korumayı başardığını göstermektedir. 

 

EYN DARA’DA YOK EDİLMEK İSTENEN KADIN TARİHİDİR

 

3 bin yıllık bir tarihi olduğu tahmin edilen Eyn Dara 26 Ocak’ta TSK’nin saldırılarına maruz kaldı. Burada yer alan kadın kültürünün yok edilmek istendiği açıktır. İştar heykellerinin olduğu bu tepede ayrıca aslan heykeli dikkat çekiyor. Ayrıca tepenin altında çok sayıda başka heykeller de bulunmakta. 

 

İNANÇLARIN VE HALKLARIN MEKANI 

 

Hemen hemen her tarihi mekanında Êzidîliğin sembolleri, gelenekleri ve anlamlarının görüldüğü Efrîn’de Çil Kani, Çilxane, Çilmêra gibi tarihi mekanlar bu gerçeği gözler önüne seriyor.  Çil yani kırk kelimesinin anlamı, “oluş” süresini  ifade ediyor. Bu bile bu topraklarda sürekli hakikati arayan bir gerçeğin olduğunu gösteriyor. 

 

Başak, yuvarlak, haç gibi semboller de dikkat çekiyor. Yine Alevilik inancına sahip olan Mabeta ilçesinde Dad Fatma’ya inanmaları önemlidir. Dad Fatma’dan Nuri Dersimi’ye kadar bütün Alevi büyüklerinin efsaneleştirilmesi dikkat çekiyor. Ahlaki politik toplumun değerlerine bağlı olan Alevilik inancı Mabeta ilçesinde canlı bir şekilde yaşamakta. Tek bir Ermeni ailesi de kalsa Ermenilere dair anlattıkları hikayeler de o kültürel dokuyu korumakta. Kirmanckî ve Soranice konuşmayı öğrenmeyi bir yaşam tarzı olarak benimsemeleri de dikkat çekiyor. 

 

SÖZLÜ KÜLTÜR İLE DİRENİYORLAR 

 

Sözlü kültür ile kendini koruyan Efrîn’in hemen hemen her ailesinde zanaat sahibi birinin olması ya da bir sanatçının, bir ressamın, bir öykücünün, bir dengbêjin olması dikkat çeken yönlerden bir diğeridir. Çocuklarını herhangi bir sanat dalında yetiştirmek aynı zamanda onlar için bir yaşam tarzıdır. Dokuma tezgahlarının çok olması, kanaviç işleme, dolama yapma, örgü ve benzeri kadın üretimi çok canlı bir şekilde devam etmektedir. Bu bir ayda Efrîn direnişinin ortaya koyduğu estetik değerler, sanatsal yaratımlar, türküler, şiirler, resimler, yazılar bu sözlü kültürün hem gücünü hem de ilham kaynağı olduğunu ortaya koymakta.

 

TOPRAĞA BAĞLILIK TEMEL YAŞAM TARZI

 

Kadın uygarlıklarının en temel özelliklerinden biri kadının toprağına olan bağlılığıdır. Kadın kurtuluş ideolojisinin de temel ilkelerinden olan yurtseverlik bununla bağlantılıdır. Efrîn’de kadının toprak ve doğa ile bağı çok güçlüdür. Burada hemen hemen her ailede tarım yapılmakta, her evin önünde ağaçlara rastlanmakta. Ağaçsız yaşamı düşünemeyecek kadar naif bir yapıya sahip olmaları dikkat çekmekte. 

 

ZEYTİN DALININ ÖZÜ DİRENMEKTİR 

 

Zeytinin yaşamlarının her karesinde yer alması ise üretim güçlerinin yaşam tarzları ile olan birliğini ifade etmekte. Kapitalist modernitenin üretimi ve yaşamı birbirinden koparan anlayışına karşı yaşamın ve emeğin birlikteliğine işaret ediyor. Zeytinin ilk çıktığı yurt olmanın bilinci ile dünyaya estetik özgür bir yaşamın mesajını veriyor. Zeytin dallarının ödül anlamına geldiğini ve bunu bir soykırıma dönüştürmek isteyen Türk devletinin aksine bu zeytin dalı ile demokratik uygarlık güçlerine zaferi müjdelemenin arifesinde olduklarını muştulamaktadır. Zeytin dalını karalamak isteyen kapitalist modernitenin ulus devletlerine karşı bu bilincin gücü ile direnmektedir. El işlemelerinde, sohbetlerinde, yemeklerinde, esprilerinde en fazla yer alan yaşamlarının bir parçası olan zeytinin karalanmasına izin vermeyeceklerinin inancını taşıyorlar. Zeytinlikleri tahrip eden, zeytin yağını çalan gerici zihniyete duruşlarıyla büyük bir ders vermekteler.  Yine tavukları çalan gerici zihniyetin deşifresini çok güçlü yapmaktadırlar.

 

SAVAŞIN YARALARINI ŞİFACI ELLERİYLE İYİLEŞTİRİYORLAR

 

Savaşın yaralarını şifacı elleriyle iyileştiren kadınların doğal tıpa dair olan bilgileri de ayrıca araştırılmayı hak ediyor. Doğal tıp yöntemleriyle şifa arayan şifacı kadınlar, doğum yapan ebeler, otları tanıyan ve neye derman olduğunu bilen anneler, bunu çocuklarına öğretmeyi bir görev olarak gören bilinç dikkat çekiyor. Bir çok hastalığa bu şekilde derman arayan kadınlar, her şeyden önce doğayla birliği, sağlıklı yaşamı esas alıyor. Hasta olmamayı  yani tıp dilinde koruyucu hekimliği esas almakla birlikte hasta olunca da neyin derman olduğunun bilgisini taşıyan bir bilince sahipler. Ve bir ritüel biçiminde bu dermanları hazırlamaları da neolitik kültürün izlerini taşımakta. Kürdistan’ın bir çok yerinde buna dair çokça veri bulunuyor. 

 

ÖZGÜRLÜK MÜCADELESİNE İLK KATILANLAR KADIN

 

Baas rejiminin etkilerinin de yoğunca yaşadığı Efrîn’de özgürlük mücadelesinin başından bugüne kadar ilk mücadeleye katılanların kadınlar olması da dikkat çekiyor. Kapitalizmin etkileri yaşanmakla beraber burada her hafta Cuma günü köyüne gitmek ve tatilini orada geçirmek de önemli bir kültürel değerdir. Kürtçe yasaklandığı ve Arapça konuşulması şart koşulduğu halde, buna biat edilmemesi önemlidir. Özgürlük saflarına Seyran, Fidan, Ezime, Sozda ve Ruken isimli kadınların katılması da bölge halkında özgürlükten yana büyük bir arayışa neden olmuş. Buna karşı rejimin kadınlar üzerinde çokça baskısı olmuştur. 

 

BAAS TARAFINDAN FARKEDİLEN KADIN GÜCÜ VE KURULAN İTİHAT ELNİSEYİ 

 

Yine  Baas rejiminin asimilasyonu güçlendirmek için burada İtihad Elniseyi (Kadınlar Birliği) diye bir örgüt kurması da rejiminde kadının gücünün farkında olduğuna işaret etmekte. Bu örgütün toplumun içinden çıkmamış olması kısa sürede bitmesine neden olmuş. 

 

KOBANÊ’DEN SONRA ÖZGÜRLÜĞÜNÜ İLAN EDEN İKİNCE KENT 

 

Rojava devriminde de Kobanê’den sonra özgürlüğünü ilan eden ikinci kent olan Efrîn, Baas rejimine karşı daha güçlü bir örgütlenmenin içine girdi. Devrimin başında kadınların öncülüğünde yapılan yürüyüşler, eylemler de kadınların bin yıllık özlemlerine cevap buldu. Özellikle Mabeta’ta kadınların öncülüğünde gelişen eylemler dikkat çekti. Şehit Ruken taburunun oluşturulmasıyla kadınlar daha fazla devrime katıldı. Ve Rojava’nın ilk şehidi Slava da bu direnişte yerini aldı. 

 

ROJAVA DEVRİMİNİ KADIN DEVRİMİ YAPAN KURUMLARA İMZA ATTILAR

 

Özgürlük mücadelesinin ilk dönemlerinde evlerde ve sokaklarda örgütlenen kadınlar, Rojava devrimi ile akademi, meclis, komün ve kooperatiflerde örgütlenmeye başladı. Ve Rojava devriminin bir kadın devrimi olmasını sağladılar. Kadının öncülüğünde direnişin manifestosunu yazdılar. Demokratik ulusun ve kadın özgürlüğünün demokratik modernite sisteminin temel gücü olduğunu ortaya koydular. 

Hakikatin ışığında güçlü bir kültürü içinde barındıran Efrîn’de gelişen direniş, bu yönüyle çok anlamlıdır. Avesta Xabur’un öncülüğünde açığa çıkan öz, Efrîn’in özünü ortaya koymakta. Bu özün gücünü 8 Mart Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle tüm kadınlara ulaştırmak dünyayı bitirmeye çalışan erkek egemen zihniyete karşı demokratik modernite zihniyetini başarıya ulaştırmanın da temel yollarından biri olacaktır. Çünkü, “Demokratik uygarlık çağı kadın uygarlık çağıdır.”

 

(Bitti)

 

MA / Nagihan Akarsel