DİYARBAKIR - Mezopotamya Psikologlar İnisiyatifi Üyesi Psikolog Şiyar Güldiken, Türkiye’de yaşanan ekonomik krizin kişi ve toplum üzerindeki etkilerini “şok”, “tepki” ve “uyum” dönemi olarak üçe ayırdığını, toplumun “şok” döneminde olduğunu kaydetti.
Mezopotamya Psikologlar İnisiyatifi Üyesi Psikolog Şiyar Güldiken, Türkiye’de yaşanan ekonomik krizin kişi ve toplum üzerindeki etkilerini anlattı. Krizin etkilerini “şok”, “tepki” ve “uyum” dönemleri olarak üçe ayıran Güldiken, Türkiye’de yaşanan ekonomik krizin toplum psikolojisini çok derinden etkilediğine dikkat çekti. Güldiken, ekonomik krizin kurumlar ve kişiler üzerinde oluşturduğu ilk etkileri şöyle değerlendirdi: “Şok döneminde toplum inanma ve güven güçlüğü yaşadığından, eylemsiz kalmayı tercih eder. Bu dönemi ‘Tepki Dönemi’ takip eder. Bu dönemde kriz hakkında yapılan yorumlar, sisteme yönelik eleştiriler, kabullenememeler, reddetmeler ve ekonomik krize neden olan faktörlere yönelik tepkiler artar. Ne yapabileceği konusunda kararlar alınmaya çalışan toplum fertleri, durağanlıktan çıkıp hareket etmeye çabalar. Bunu ‘Uyum Dönemi’ takip eder. Krizin yarattığı etkiler kadar kendisine ve çevresine zarar verebilecek kişiler de bu duruma uyum sağlayıp yaşantısına devam eder” dedi.
‘KENDİNİ DEĞERSİZ HİSSEDEN BİREY DEPRESYONA GİRER’
Ekonomik kriz sonucu bireyin beklentilerinin karşılanamayacak düzeye gelmesinin kişileri birbirinden uzaklaştırdığına işaret eden Güldiken, “Pek çok insan kendini sosyal yaşamdan izole edebilir. Geçmişteki maddi olanaklarını kaybeden insan, kendisini diğer insanlardan uzaklaştırabildiği gibi, diğer insanlar tarafından da terk edilebilir. Krizle ilgili olumsuz düşünceler kişilerin kaygı, korku, öfke, endişe, gerginlik, yalnızlık, çaresizlik ve güvensizlik, motivasyon azalması şeklinde duygu ve davranışlarını artıracaktır. Birey kendini değersiz hissettiği için önce kendisine sonra da en yakınlarındakine zarar vermeye başlar. Bunu çocuğuna pantolon alamayan baba örneğinden çok net görebiliriz” diye konuştu.
‘BİREY İHTİYAÇLARINI KARŞILADIĞI ORANDA VAR OLDUĞUNU HİSSEDER’
Bireylerde meydana gelen değişikliklerin toplumun değer yargılarını da etkilediğine dikkat çeken Güldiken, “Şuan ülke tam bir çıkmazda hem siyaseten hem bunun yansıması ekonomik açıdan bir çıkmazdadır. Pazara giden insanlar çok kolay ulaşılabilir olan sebze ve meyveye ulaşmakta güçlük çekiyor. İnsan ihtiyaçlarını karşılayabildiği ölçüde kendini var hisseder. Bu karşılandığı ölçüde insan için güdüsel olarak sahiplenme duygusunu karşılamış olur. Bugün geldiğimiz aşamada insanlar bunun gerçekleşmediğini görüyor” dedi.
‘TEPKİ VEREN BİREY VATAN HAİNİ PSİKOLOJİSİNE SOKULUYOR’
En temel insani hakkını savunduğunda bile insanların “vatan haini” psikolojisine sokulduğunu kaydeden Güldiken, “Yaşanan ekonomik krizde en temel insani haklarını talep edecek durumda değiller; çünkü insanların temel kaygıları var hayatta kalma ve işlerinden olma kaygıları var. Ekonomik kriz, depresyona sokabilir; ama daha büyük korkularla büyütülmüş bu insanlar. İnsanlar tepkilerini ortaya koyamaz durumdalar. Tepki verdiği anda kendini ihanetçi psikolojisinde hissedebiliyor o pozisyona sokulmuş” dedi.
‘ADALET DUYGUSUNU YİTİREN BİREY İÇ DÜNYASINA YÖNELİR’
Güldiken, sözlerini şöyle sürdürdü: “Eğer insan kendine ait adalet arayışını yitirmişse, geleceğe dair umudunu yitirmişse, bu adalet arayışını hukukta bulamıyorsa çıkmaza girer. Ülke insanında kanıksanan bir düşünce gelişmiş ‘ben kimi kime şikâyet edeceğim’ diye. Bu durum aslında insanlarda adalet duygusunun zedelendiğini gösteriştu. Ve insanlarda adalet duygusu zedelendiğinde, hak arama mercii bulamadığında kendisine, iç dünyasına yönelir ya kendisine bir zarar verir ya da etrafındakilere. Bu çaresizlik halidir” diye konuştu.
MA / Esra Solin Dal