AKP'nin 25 Mayıs'ta Meclis’e getirip MHP oylarıyla geçirdiği 7144 sayılı Torba Yasanın 4. maddesi ile Dicle Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi'ne (DEDAŞ) çiftçilere verilen tarım desteklemelerine direkt el koyma yetkisi verildi. Daha önce 30 Ağustos 2014 tarihindeki Bakanlar Kurulu kararı ile DEDAŞ'ın bloke edebildiği destekleme paraları, yeni yasa ile DEDAŞ'ın borç bildirmesi durumunda hesabına aktarılacak. 

 

BİNLERCE ÇİFTÇİNİN PARASI BLOKE

 

Diyarbakır, Mardin, Urfa, Batman, Siirt ve Şırnak ağırlıklı olmak üzere bölgedeki çiftçiler, elektrik enerjisi kullanarak kuyulardan çıkardıkları suyla, bazıları sulama birliklerinden, bazıları ise kendi imkânlarıyla nehir, suni ve tabii göletlerden motopomp sistemiyle tarlasını suluyor. Tüm bu çiftçiler, 2014'teki Bakanlar Kurulu kararı sonrası Çiftçi Kayıt Sistemi’nde (ÇKS) "sulu tarla" görünen dönüm miktarınca elektrik kullansın ya da kullanmasın DEDAŞ tarafından borçlandırılıyor. DEDAŞ, bütün çiftçilerin sulamayı elektrik enerjisiyle yaptığını kabul ederek, devletin çiftçiye verdiği bankadaki paralarını bloke edebiliyordu. Şu an binlerce çiftçinin parası bloke edilmiş halde bulunuyor. Bir kısım çiftçi ise DEDAŞ ile anlaşmak zorunda kalarak, blokelerin kaldırılması için muvaffakatname imzaladı.

 

DEDAŞ İÇİN KANUN

 

Hükümet DEDAŞ’a verdiği bloke koyma yetkisini, yeni yasa ile çiftçilerin desteklemelerini doğrudan hesabına geçirebilme yetkisini verdi. Bu doğrultuda tarımsal sulama yapan çiftçilerin elektrik ve su borçları ile ilgili AKP tarafından 7144 sayılı Torba Yasa ile düzenleme yapıldı. 25 Mayıs 2018 tarihli 7144 sayılı torba yasanın 4. maddesi şöyle:

 

"Devlet tarafından yapılacak destekleme ödemesi almaya hak kazanan çiftçilerin vadesi geldiği halde ödenmeyen sulama işletme ve bakım ücreti veya su kullanım hizmet bedeli borcu veya münferiden tarımsal sulamada kullanılan elektrik enerji borcu bulunması halinde; DSİ veya işletme ve bakım sorumluluğu devredilen gerçek veya tüzel kişi veya elektrik dağıtım şirketi ve/veya elektrik perakende satış şirketi tarafından tarımsal destekleme ödemesi yapacak bankaya borç miktarı bildirilir. Bu bildirim üzerine; çiftçilerin destekleme ödemelerinden borç tutarı mahsup edilerek DSİ veya işletme ve bakım sorumluluğu devredilen gerçek veya tüzel kişiye veya elektrik dağıtım şirketine ve/veya elektrik perakende satış şirketine ödenir."

 

BLOKE EDİLİYORDU

 

Buna göre DEDAŞ, sulu tarım yapan (sondaj kuyusu ile) çiftçinin kullandığını varsaydığı elektriği kendince hesaplayacak ve destekleme paralarının yatacağı bankaya çiftçinin elektrik borcunu bildirecek. Banka da bu bildirimde belirtilen borç tutarını DEDAŞ'ın hesabına aktaracak.

 

Bu düzenleme ile öncekinin farkı şu: DEDAŞ kendince (dönüm başına) hesapladığı elektrik borcunu bankaya bildiriyor, ancak banka tarafından destekleme parası DEDAŞ'ın hesabına aktarılmıyordu. Destekleme parasına bloke konuyor, hem DEDAŞ hem de çiftçi bu paraya dokunamıyordu.

 

DEDAŞ DİYECEK VE EL KOYACAK

 

Yeni kanun ile şimdi çiftçinin destekleme parası sadece DEDAŞ'ın bildirimi ile alıkonacak. Yani DEDAŞ'ın çiftçiye çıkardığı borcun doğruluğu-yanlışlığı, haklılığı-haksızlığına bakılmayacak. AKP çıkardığı bu kanunla DEDAŞ'a olağanüstü bir yetki tanıdı. DEDAŞ'a verilen olağan üstü yetkiyi kamu kurumları olan Vergi Dairesi, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kullanamıyor. Bu kurumların çıkardığı borçlara itiraz yolu açık ve itiraz sonuçlanmadan kurum yurttaş ya da şirketlerin parasına el koyamıyor. Ancak DEDAŞ'a tanınan yetki ile “yargısız infaz” edebilme olanağı ve paraya el koyma yetkisi tanındı.

 

'DEDAŞ'IN DEDİĞİ'

 

DEDAŞ elektrik aboneliği olsun veya olmasın, elektrik ile sulama yapsın veya yapmasın artık sulu tarım desteklemesi alan her çiftçinin, elektrik kullandığını varsayarak keyfi bir şekilde çiftçi için çok önemli bir gelir olan destekleme paralarına hukuksuzca el koyabilecek.

 

Yeni yasa ile alakalı demeç veren AKP yetkilileri ise, düzenleme ile çiftçinin rahat edeceğini ve borçtan geri kalan parasını alabileceğini savundu. AKP'liler, "Çiftçinin 10 bin borcu var ve 20 bin destekleme alıyorsa tüm parasına bloke konuyordu. Şimdi DEDAŞ 10 bin alacak kalan çiftçiye ödenecek" dese de çiftçiler düzenleme ile DEDAŞ'a kurban edildiklerini ve artık borçları olmasa dahi paralarının kesileceğini söylüyor.