12 bin yıllık tarihi Hasankeyf’i sular altında bırakacak olan Ilısu Barajı inşaatını görmek için Şırnak’ın Cizre ilçesinden Güçlükonak’a bağlı Günyurdu (Taruni) Köyü’ne doğru yola çıkıyoruz. Cudi Dağı ile Gabar Dağı’nı birbirinden ayıran ve iki dağın birbirine en yakın bölgesi olarak bilinen Kasrik Boğazı’nın hemen yanındaki yol ayrımından Güçlükonak ilçesi yoluna girmemizle birlikte devasa kanyonlar ve usul usul akan Dicle Nehri karşılıyor bizi. İlerledikçe artan rakımla birlikte manzara daha da güzelleşirken, yol boyu Dicle kenarına kurulan köyler hem tarihi yapılarıyla hem de yemyeşil görüntüsüyle gözleri kamaştırıyor. 

 

KORUCU KULÜBELERİ 

 

Hemen hemen her tepede kurulan korucu kulübeleri ile askeri mevziler; yer yer manzaranın tadını kaçırırken, köylerden hemen uzakta, bitki örtüsünden tamamen arındırılmış tepelerle birlikte ayrık otu gibi duruyor. Kilometreler boyunca Dicle’yi seyrederek yukarı uzanan yolda yerel halkın “Çemê Avî” diye adlandırdığı noktaya gelindiğinde, Gabar Dağı’nın oluşturduğu bir tepe etrafında kıvrılan Dicle suları eşsiz bir manzara sunuyor ziyaretçilerine. Gabar Dağı ile Dicle Nehri’nin dansının izlenebildiği bölge, bir korucu kulübesine mesken edilmiş. 

 

BÖLGEYE SAPLANAN HANÇER 

 

Devam edilen yolda onlarca bölgede benzer manzaralarla karşılaşmak kaçınılmaz oluyor. Ta ki Şırnak, Siirt, Mardin ve Diyarbakır’da 120 köyü yutacak olan Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali Projesi kapsamında devam eden santral ve baraj seti inşaatına ulaşana kadar. Günyurdu (Taruni) Köyü’ne ulaşıldığında devasa bir set ve iç içe dikilmiş olan hidroelektrik santraline ait elektrik direkleri bölgeye saplanan bir hançeri andırıyor. Suyu tutacak olan set neredeyse tamamlanmış. Dicle suları şimdilik üç adet tahliye tünelinden salınıyor. Elektrik üretilecek olan ve boşaltılmış Ilısu (Germav) Köyü’nü içine alan santralin set duvarının örülmesi ise sürüyor. 

 

‘GÜVENLİK BARAJI’

 

Bölge sakinleri, barajın tamamlanmasıyla birlikte Diyarbakır’a kadar uzanan bölgede 120 köyün yanı sıra mezraların ve ormanlık alanların da sular altında kalacağını dile getiriyor. Boşaltılan köylerin birçoğunun yerine TOKİ aracılığıyla kurulan/kurulacak yeni köylerin eskisi gibi ziyaret edilecek köyler olmadığını da sözlerine ekleyen bölge sakinleri, Ilısu Barajı ile sadece tarımsal sulama ve elektrik üretimi yapılmayacağının da farkında olduklarını aktarıyor. Bölge sakinleri, “Güvenlik barajı” diye adlandırdıkları Ilısu Barajı’nın tarihi ve kültürel yıkımıyla öne çıkmasının yanı sıra askeri amaçlı bir proje olduğunu ekliyor. 

 

DİCLE ESKİSİ GİBİ AKMAYACAK 

 

Baraj inşaatıyla birlikte Hasankeyf başta olmak üzere genellikle setin arkasında kalan bölgelerin konuşulduğuna dikkat çeken köylüler, setin ön tarafının da tehdit altında olduğunu belirtiyor. Barajın tamamen faaliyete geçmesiyle Dicle Nehri’nin eskisi gibi akmayacağını belirten köylüler, baraj setinden Cizre’ye kadar uzanan bölgede kontrollü akıtılacak olan Dicle sularının eskisi gibi verimli olmayacağı endişesini paylaşıyor. 

 

BU MANZARAYI GÖRECEK SON NESİL

 

Yol boyu gördüğümüz manzaranın “sayılı günleri” olduğunu kaydeden köylüler, Karadeniz’de borulara hapsedilen dereleri hatırlatarak, “Karadeniz’de dereleri borulara hapsettiler. Ne oldu? Dereler akmayınca etrafındaki yeşil alanlar kurudu. Dereler kurudu. Manzarası da bozuldu. Burada da önce Dicle’yi setin arkasına hapsedecekler. Dicle eskisi gibi akmayacak. Bu manzaralar da olmayacak. Belki bu manzarayı izleyen son nesiller olacağız” sözleriyle kaygılarını dile getiriyor. 

 

MA / Ahmet Kanbal